Krishtianu Ronaldu Saudiya Arabistoni klubiga tekinga o‘tgan sanoqli taniqli futbolchilardan biri edi. Undan keyin “Oltin to‘p” sohibi Karim Benzema “Real Madrid”dagi yana bir mavsumni rad etdi. Sobiq jamoadoshlar turli klublarda o‘ynashadi, ammo bir mamlakatda.
Keyin darhol "Chelsi"ning 3 nafar futbolchisi Saudiya Arabistoni ligasiga o‘tdi. Bu to‘liq ro‘yxat emas, albatta, transfer oynasi yopilishidan oldin bu yana ham kengayadi. Bu yozda Saudiya Arabistoni jahon futbolining eng mashhur futbolchilarini o‘z safiga qo‘shib olyapti, lekin nima uchun bu sodir bo‘lmoqda va bunday xarid qobiliyati Yevropaning yirik klublari uchun xavf tug‘diradimi?
Saudiya Arabistoni yaxshi moliyaviy kelajakni ta’minlash uchun o‘z iqtisodiyotini boshqa tarmoqlarga kengaytirmoqchi. Mamlakat neft savdosi tufayli o‘zini ishonchli his qilmoqda, ammo bu har doim ham shunday bo‘lishi haqiqat emas. Ular iqtisodiyotni diversifikasiya qilishlari kerak. Ular buni PIF, Suveren boylik jamg‘armasi orqali amalga oshiradilar.
Sport - mamlakatda, jumladan, futbol ligasini rivojlantirmoqchi bo‘lgan aniq sohalardan biridir. Ular o‘zlarining dam olish va ko‘ngilochar sanoatini yaratmoqchi va Saudiya aholisining, 70% 40 yoshdan kichik bo‘lganlarning futbolga bo‘lgan katta qiziqishidan foydalanmoqchi.
Saudiya Arabistonida futbol juda mashhur ular o‘tgan yili Qatarda bo‘lib o‘tgan jahon chempionatida eng ko‘p qo‘llab-quvvatlangan jamoa bo‘lishgan. Bundan tashqari, ularning jamoasi guruh bosqichida bo‘lajak chempion Argentinani mag‘lub etdi. Rasmiylar buni mamlakatda turizm o‘sishini oshirish yo‘li sifatida ko‘rmoqda.
Xalqaro Amnistiya Saudiya Arabistonini inson huquqlarining yomon ahvolini yashirish uchun “sport pullarini yuvish” dasturini yuritishda aybladi. Boshqa bir tashkilot – Human Rights Watch “Saudiya Arabistoni inson huquqlarining yomon ahvolidan e’tiborni chalg‘itish uchun yirik ko‘ngilochar tadbirlar, madaniy va sport tadbirlariga milliardlab dollar sarflamoqda”, dedi.
Human Rights Watch 2022 yilgi Jahon hisobotida Saudiya Arabistonida ba’zi islohotlar e’lon qilingan bo‘lsa-da, "davom etayotgan repressiyalar va asosiy inson huquqlariga hurmatsizlik taraqqiyotga jiddiy to‘siqdir" degan xulosaga keldi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2018 yilda jurnalist Jamol Qoshiqchining o‘ldirilishi bo‘yicha tergovi uning o‘limi “Saudiya Arabistoni javobgar bo‘lgan qotillik ekanligini” aniqladi.
2014 yilda Xitoy va Superliganing tug‘ilishi bilan o‘xshashliklar borligi ajablanarli emas, o‘shanda "Chelsi" yulduzi Oskar va "Vest Xem" hujumchisi Marko Arnautovich to‘satdan Uzoq Sharqqa ko‘chib o‘tgan. Xitoyda sodir bo‘lgan voqea bevosita prezidentning buyrug‘i edi. U Xitoyning jahon chempionatiga mezbonlik qilishini, yaxshi terma jamoa va milliy chempionatni yuqori saviyada o‘tkazishini istashini aytdi.
Ammo keyin hukmron Xitoy Kommunistik partiyasi fikrini o‘zgartirdi. Xitoydan Yevropaga pul oqib kelayotgani va katta miqdorda to‘lashga majbur bo‘lgan xorijliklarning cho‘ntagiga tushishi ularga yoqmadi. Ular buni tugatishga qaror qilishdi va Xitoy Superligasida qancha xorijlik futbolchi bo‘lishi mumkinligini nazorat qilish uchun ko‘plab turli qoidalar o‘rnatildi. Ammo saudiyaliklarning puli ko‘proq.
Bu jarayonning boshlanishi. Oldinroq Saudiya Arabistoni yaqin besh yil ichida o‘z ligasiga eng yaxshi 100 nafar xorijlik futbolchini jalb qilmoqchi ekanligi ma’lum bo‘lgandi. Krishtianu Ronaldu birinchi bo‘lib u yerga bordi, shundan so‘ng saudiyaliklar Lionel Messini yiliga 400 million dollarlik katta taklif bilan olishga harakat qilishdi, u esa "Inter Mayami"ga o‘tdi.
Bu Saudiya Arabistonidagi klublarni to‘xtata olmadi. Mahalliy ligaga boshqa taniqli futbolchilar yo‘l olishdi: Ngolo Kante, Kalidu Kulibali, Eduard Mendi, Sergey Milinkovich-Savich. Qachondir Saudiya klublari Xarri Keyn yoki Erling Xolandni qo‘lga kiritishga harakat qilishlari mumkin.
“Ularda infratuzilma mavjud va jahon chempionatiga mezbonlik qilishlari mumkin. Qatarda bu ajoyib voqea bo‘lganiga guvoh bo‘ldik. Bu televizion shartnomalar, ommaviy axborot vositalari e’tiborini, homiylarni va mamlakatga ko‘proq tashrif buyuruvchilarni jalb qilishi mumkin bo‘lgan uzoq muddatli dastur.
Gap nafaqat faoliyatini yakunlash arafasida turgan futbolchilar haqida. Saudiya Arabistoni ligasiga o‘tishga tayyor bo‘lgan yosh futbolchilar borligini ko‘rib turibsiz”, dedi “Al-Jazira” futbol klubining sobiq direktori, Yaqin Sharq futbol mutaxassisi Muhammad Hamdi Sky Sports nashriga.
Bu yozda biz Saudiya klublarini har bir transfer mish-mishlarida ko‘rdik. Saudiya Arabistonida o‘zi xohlagan futbolchini qo‘lga kiritish uchun puli bor. Faoliyatining cho‘qqisiga chiqqan ko‘plab futbolchilar rad etishlari mumkin, ammo hammasi emas. Top-klublar Ruben Nevesh va Milinkovich-Savichga qiziqish bildirishgan, biroq ular Saudiya Arabistoniga ketishdi. Shubhasiz, ko‘p narsa pul bilan bog‘liq. Demak, transfer bozorida yangi jiddiy o‘yinchi paydo bo‘ldi.
