Kuni kecha terma jamoamiz yopiq eshiklar ortida Qirg‘isiston termasi bilan Qoziravotdagi “Bunyodkor” stadionida nazorat o‘yinini o‘tkazdi. O‘yin ishqibozlar, jurnalistlar uchun yopilganidan norozi bo‘lgan Saydullayev (“Futbol Ekspress”, № 68) yopilish sababini topolmay maqola yozgan. Oldimizda turgan ikki o‘yin haqida ikki og‘iz gapni ikki kun qolganda hamma yozmoqda. Yozmay bo‘ladimi? Aslida bu haqda ikki oy davomida chalg‘imay, aljimay, tonmay, tinmay yozish kerak edi. Men ikki oy avval ertakka muhtoj ertagimni yozdimu, tinchib qoldim, jimib qoldim. Kutdim. Men bir ishqiboz bo‘lsam, mutaxassislar bir nima desin deb, ulardan bir nimani kutdim. Yozganimni kimdir qoralab chiqsa bo‘lardi. Sabr-toqat bo‘g‘zidan jon chiqsa chiqadi-yu, ulardan sado chiqmadi. Go‘yo ular boshqa yurt fuqarosi bo‘lib, yetti yot begona odam kabi o‘zni tutib, oldimizda turgan ikkita muhim o‘yin haqida o‘z fikrini gazetaga yozib berishmadi. Jim turishdi.

Yoki ular terma jamoamiz taqdirini Babayan yelkasiga tashlab qo‘ymay, amalda terma jamoamiz hayotida faol qatnashib, terma xizmatini qilib yurgan bo‘lsalar-chi, bunga nima deysiz? Buni bizdan yashirib kelmoqdalarmi? Ishqiboz xalqini futbolimiz hayotidan nari ushlab turish uchun oldimizda, omma oldida shundayin jimgina yurishibdimi? Yoki odob saqlayman deb, Babayan ishiga aralashmay, termamiz taqdiriga, oxirgi ikkita o‘yin natijasiga betaraf bo‘lib jimgina yurishibdimi? Bilmadim. Bilolmadim.

OMADSIZLIK EMUSH
Va nihoyat, Xitoyga safar oldidan qirg‘izlarga qarshi nazorat o‘yinimizga bir kun qolganida, ikki emas, bir og‘iz gapni Rustam Akramov hissiz, e’tirozsiz, ehtirossiz, e’tirofsiz so‘zlar bilan yozib beribdilar. “FE”ning 67- sonida bosib chiqaribdilar. Na umid, na g‘urur, na afsus, na alam, na shikoyat, na haqiqiy ishonchni tuydim bu maqolada. Aslida maqola emas, intervyu emas, soxtakashlikning bir nimasi ekan yozib berganlari. Shunday paytlarda shunchaki aytiladigan navbatchi so‘zlar ekan aytgan gaplari. Firdavsxonning savollariga yarim og‘iz aytilgan yarimta javoblar ekan o‘qiganlarim.

“Sizga shuni ishonch bilan ayta olamanki, biz ikkala o‘yinda ham g‘alaba qozonamiz, bu aniq. Safarda Xitoyni yutib qaytganimizdan keyin hammamiz bitta kuch bo‘lib koreyaliklarni yengamiz”. Bu gaplarni, Rustam-aka, bu so‘zlarni Siz aytmagansiz. Siz o‘z fikringizni o‘zbek tilida bayon qila olmaysiz. Rus tilida aytgan gaplaringizni Firdavsxon to‘g‘ri tarjima qilgan deb umid qilaman. Ming qilgandayam tarjima asliday bo‘lmaydi. Asliday bo‘lsa, ikki kallani bir xurjunga nega tiqib tashladingiz? Ikki o‘yin tasvirini, taqdirini, mas’uliyatini nega bir biriga qorishtirib tashladingiz? Jurnalist savollaridan tezroq qutilish uchunmi?

Maydonga tushgan har bir jamoa g‘alaba qozonish uchun tushadi. G‘alabaga ishonib tushadi. Yigitlarimizning ishonchini kuchaytirish uchun, ularning kuchiga kuch qo‘shish uchun o‘yinchilarga qarata aytiladigan gaplarmidi bu so‘zlaringiz? Unday bo‘lsa, yigitlar oldiga kirib ayting ushbu vazni yengil gaplaringizni. Balkim foydasi tegar. Matbuotga chiqib yurt oldida gapirar ekansiz, demak, bu ishonchni asoslab berishingiz kerak emasmidi? Toki barchamizda ham to‘liq ishonch paydo bo‘lsin. Ikki jamoa kuchini solishtirib tahlil qilib aytsangiz edi. Chiziqlarimiz kuchini baholab aytsangiz edi. Boshqacha bo‘lar edi. Asossiz quruq gap bo‘lib qoldiku bunday so‘zlaringiz. O‘yinchilarga qo‘shilib biz ham Sizga ergashib, quruq gaplaringizga ishonib qolsak, maydonda sharmanda bo‘lib qolamizku.

Firdavsxon ham Akramovdan o‘z ishonchini asoslab berishini so‘ragan. Javobini eshiting. “Albatta, bungacha biroz omadsizliklar bo‘ldi. Ammo endi oxirida hammasi biz uchun omadli bo‘lishi kerak”.

Ana xolos. Futbol qarta o‘yinimi? Eronga qarshi o‘yinda biror marta zarbdor vaziyatga chiqa olmaganimiz “biroz omadsizlikmidi”? Hamma narsani omadga bog‘lab qo‘yibdi bu kishi. Ushbu taniqli mutaxassisning gapi shu bo‘lsa, jurnalistdan, ishqibozdan nimani kutish mumkin? Hamma narsani, jumladan Erondan olgan mag‘lubiyat sababini tushunib tursa-da, nima uchun ishqibozdan o‘z fikrini yashiradi? Ishqibozni omi, go‘l, baqiroq fanat deb tushunadimi? O‘z haqiqatini gapirib, bizga ilinib, bizning bilim darajamizni oshirib ishqibozchilik madaniyatini o‘stiray demaydimi? O‘z daftariga barcha o‘yinlarni tahlil qilib yozib borayotgandir. Vaqti kelib Babayanning yo‘l qo‘ygan xatolarini tahlil qilib ma’ruza o‘qib beradiku. Hozirgi o‘ta muhim davrda o‘z fikrini ichiga yutadimi? Nega bong urmaydi? Terma jamoamizning o‘yin sifati uning uchun o‘z ma’ruza sifatidan quyiroq turadimi? Vatanparvarlik tuyg‘usi uning uchun odob saqlash talabidan past turadimi? Omad emish. Bechora, hamma narsaga balogardon OMAD. Quvonchu xursandchilikning, g‘am-g‘ussaning yolg‘iz sababchisi o‘ta mardon OMAD. Ojizga himoya qo‘rg‘oni bo‘lgan, mardga xizmatkor bo‘lgan OMAD.

BUGUN SHOH, ERTAGA GADO
Server “Istiqlol” tarkibida o‘ynab uzoq masofadan aniq zarba bilan gol urgan ekan. Omadi chopgani uchunmi yo tajribayu, zarbasining ishlovi balandligidanmi, yo o‘yinni, vaziyatni yaxshi o‘qiy olganidanmi? Rustam Akramov bu narsalarni sizu mendan ko‘ra juda yaxshi tushunadi. Rustam-aka, Siz gapirmasangiz man odobni chetga surib ko‘p yillik ishqiboz bo‘lganim uchun oddiy quruvchi holimga gapiraman.

Biz yigitlarimizning o‘yin darajasiga, mahoratiga ko‘ra oxirgi bosqichning oxirgi o‘yinlariga yetib keldik. Endi murabbiyning mahorati ish beradigan payt keldi. O‘yinchilarimizning mahorati kamlik qiladi. Mundialga olib chiqish vazifasi Babayanga, O‘zbekiston darajasidagi murabbiyga og‘irlik qilmoqda. Har bir inson shtangachi kabi o‘z vazniga yarasha tosh buyuradi va uni boshi uzra dast ko‘taradi. Samvel buni tushunmaydimi? Tushunadi. Shunday bo‘lsa, nima uchun ikki oy oldin rahbarlardan terma uchun kuchli mutaxassisni har qanday sifoyatda, har qanday muddatga olib kelishni so‘ramadi? Babayan shuhratparast emas-ku. Balkim so‘ragandur. Bu bizga qorong‘u. Jurnalistlar hammasini bilsalarda, haqiqatni ommaga yetkazmaydilar. Ular yo saroy, yo devon, yo internet jurnalistlaridir. Barcha mutasaddilar ishqibozdan futbolimizdagi hamma muhim gaplarni yashiradilar. Navbatdagi O‘FF prezidenti kim bo‘ladi? Nechta nomzod bor? Ularning dasturlari qanday? Javobsiz qolayotgan savollar ko‘p. Lekin hamma narsa ishqibozdan yashirin tutiladi. Ishqibozga hamma etagini qoqqan. Ishqiboz bunga javoban o‘z futbolimizga burnini qoqib stadionlarimizga kelmay qo‘ygan. Yevrodevonda yotib yevroremont xonalarda Yevrofutbol ko‘radi. Bunday gaplarga bugun urg‘u bermaylikmi? Bugungi suhbatga dahli yo‘q mavzu deysizmi? Bunday emas. Bizda hamma narsa idora xonasida bir kishining xohish-irodasiga ko‘ra hal qilinar ekan, bundan keyin ham termamizning ahvoli, keyingi babayanlarning ahvoli shunday bo‘lib qola beradi. Bosh murabbiylarimiz bugun shoh bo‘lsalar, ertaga gado bo‘lib yura berishadi.

O‘Z FIKRIMNI BABYANGA ISHONAMAN
Samveljan, boshqalar o‘z fikrini sizdan yashirishsa, men bor gapimni Sizga ishonib aytaman:

1. Server butun maydon bo‘ylab o‘yinni taqsimlay oladi. Server o‘yinning aqli bo‘la oladi. Bultur Mirkoni chempion qilgan, “Lokomotiv”ga kubokni olib bergan Server bo‘ladi (qo‘shimcha qilsam, yigitlarning o‘ta yuqori jismoniy holati bo‘ladi). Server kuchini “Istiqlol” murabbiyi yaxshi biladi. Server bo‘lmasa, Odilning o‘yini o‘xshamay qoladi. Chunki Odilning o‘yini o‘zidan kuchli sheriklari oldida yaxshi ko‘rinadi. Mazmunli bo‘ladi. Odiljon, yakkaxon o‘yin qila olasiz. Buni bilamiz. Lekin sheriklaringizni passiv holatga tushirib qo‘yish evaziga qilmang. Ikki o‘yinchi Sizni o‘rab olgan zahoti to‘pni ochilayotgan sherigingizga oshiring. Gavda bilan to‘pni to‘sib uchta raqib ichida to‘pni oldirmay o‘ynashingiz mumkin. Lekin hozirgi futbolda xuddi shu daqiqa ichida tezkor sakkizta oshirma bilan to‘pni hujumning boshqa chekkasiga o‘tkazib zarbdor vaziyatga chiqishmoqda. Siz esa... Odiljon, maydonning tashqarisida, Sizni haqli ravishda qaysidir ma’noda G‘alcha qishlog‘ida ham, Namangan shahrida ham, hatto butun O‘zbekistonda bittayu-bittasiz deb bilamiz. Lekin maydon ichida o‘yin paytida o‘ntaning birisiz. Buni unutmang. Ko‘rpani o‘zingizga tortmang.

Samveljan, himoya markazida doimo bo‘ydor Yap Stamp oldiga bitta chaqqon Karles Puyolni qo‘yish kerak bo‘lmoqda. Bu yozilmagan qonun. “Real”ning markaziy himoyachilari bo‘lgan Varan bilan Ramos ikkalasi ham baland bo‘yli deb, e’tiroz bildirishingiz mumkin. Lekin ularga chaqqonlikda, abjirlikda bo‘ydor tana xalal bermaydi. Markazdagi Anzur Ismoilovni ikkita qilmang. Buxoroda Kalon minorasi bittaku. Ikkinchisi ortiqcha.

2. Xitoydagi o‘yinda birinchi bo‘limda ikkala tomon gol o‘tkazib yubormaslik payida bo‘lishadi. Samveljan, ikkala bo‘limda jiddiy himoyalanib o‘tkir, tezkor hujum uyushtiringlar. Hujumda ezmalanib yurmanglar. Ortiqcha hujumchilar, ortiqcha oshirmalar kerak emas. Messi dunyoda bitta. Himoya maydon markazidan boshlanishi kerak. Hujumimiz esa, o‘z jarima maydonimizdan boshlanib tezlik olishi kerak. Markazdagilar yarim himoyachi emas, balki butun himoyachi, butun hujumchi bo‘lishlari kerak. Markazda raqibga o‘yin bermang. Maydon markazidayoq raqib hujumini bo‘g‘ib turing. Buning uchun hatto hujumchilarimiz ham orqaroq qaytib himoyalanishi kerak bo‘ladi. O‘ng qanot himoyasida og‘ir karvon Hoshimov o‘ynasa, himoyani unutmasin. Hujumga berilib ketmasin. Tezkor xitoyliklar jazolab ketmasinlar bizlarni.

3. Server, jamoa sardori bo‘lmasangizda, o‘yin sardori bo‘ling. Xitoyliklar birinchi bo‘lib gol o‘tkazib yuborishsa, ular albatta fitnakashlik qiladilar. Fitnachi Lippi o‘z so‘zini aytadi. Baxtiyor Ashurmatov Lippining shogirdi bo‘lsa kerak. “Loko”ga qarshi o‘yinda buxoroliklar maydon bo‘ylab fitna uyushtirib yurishganini Eronda turib, ko‘rmagandursiz. Maydon chetidagi nazoratchi hakam ko‘rib turdi va Maxaradzega qizil o‘rniga sariq ko‘rsatib adolatni tikladi. Raqibning fitnakash harakatlaridan ehtiyot bo‘linglar. Osiyoning hakamlari bunday o‘yinlardagi bahsli vaziyatlarda doim bizga qarshi hukm chiqarishlari an’ana bo‘lib qolgan.

Server, faqat Sizning yutamiz degan so‘zlaringiz (“Interfutbol”, №66) ishonarli bo‘ldi. Haqiqiy bo‘ldi. Albatta, xitoyliklarni yutasizlar. Intervyu bergan Guseynov (“Interfutbol”, №66) bizning o‘yinchilarimiz raqibdan kuchliroq bo‘lishsa-da, 2006 yilda jahon chempioni bo‘lgan Lippi Babayandan ancha kuchli debdi. To‘g‘ri gap. Lekin, maydonda murabbiylar futbol o‘ynashmaydi. Futbolchilar, ya’ni sizlar o‘ynaysizlar. Eslaysizmi, Domenekni chetga surib barcha o‘yinchilar Zidan atrofida birlashib JCH-2006da finalga yetib kelishgan edi. Babayanni chetga surish kerak emas. U Domenek emas. Samvel samimiy odam. U jamoaning aqli bo‘lolmasada, uning yuragi bo‘la oladi. U Lippi kabi katta mutaxassis emas. Lekin u o‘z vatandoshimizdir. Lippi kabi pul uchun yollangan emas. Uning yonida, to‘g‘ri, Rafael Benites darajasidagi maslahatchisi bo‘lganida, yomon bo‘lmas edi. Buning o‘rniga nechundur jismoniy holat bo‘yicha mutaxassisni olib kelishdi. Mirko Yelichich besh kunlik yig‘inda jismoniy holatni tuzatib bo‘lmaydi degani esimda. Shunday ekan, termamizga Mishel Oneke kelgani sababini tushunmadim. Besh kun ichida Hoshimov tezligini oshirib bera olmaydi. Hisobot majlisi oldidan TJM “ishlayapganini” hammaga ko‘rsatish uchun qildimi bu ishni? Bosh murabbiylikka katta tajribaga ega mutaxassisni olib kelish kerak degan gaplarim, zorlanishlarim xom xayolligicha qolib ketdi. Muhlat o‘tdi. Hayit esa, oldinda. Babayan bayramga tayyorlana turib o‘yinimizga zeb bersin. Men hinani futbolimiz qo‘ligamas tilimga surmoqdaman. Siz, azizlarim, bayramga dasturxonni tayyorlang.

Shunday ekan, bugungi kunda hammaning bo‘lajak o‘yin bo‘yicha fikri bir joydan chiqishi kerak. Bir butun bo‘lishimiz kerak. Bir tanu bir jon. Ortiqcha gap kerak emas. Yigitlar, maydonda so‘nggi nafasingiz qolguncha, o‘zingizni ayamay jang qilishingiz kerak. O‘z o‘yiningizga ishoning. Xitoy termasini albatta, yutamiz. Yutishimiz shart. Yurtimiz ko‘chalarida bayram bo‘lsin, to‘y bo‘lsin.

27.08.2017 yil. Sizlarga hamdard bo‘lay deb, Hasanali-otangiz yozdim.