Senegal-2002
Kamerundan keyin Nigeriya terma jamoasi ikki marta jahon chempionatining pley-off bosqichiga yo‘l oldi, biroq birinchi bosqichdayoq u bilan xayrlashdi – 1994 yilda “superburgutlar”ni daho Roberto Badjo to‘xtatdi, 1998 yilda esa Daniya terma jamoasi ustun keldi.
Afrikaning navbatdagi chorak finalini 2002 yilgi jahon chempionatigacha kutishga to‘g‘ri keldi, o‘shanda Teranga sherlari Kamerun yo‘lini takrorladi.
Tarixda ilk bor Osiyo jahon chempionatiga (Yaponiya va Janubiy Koreya birgalikda) mezbonlik qilgan. Senegal aynan Nepomnyashiy jamoasi bilan 12 yil avval – amaldagi chempionlar ustidan sensasion g‘alaba bilan boshladi. O‘sha paytga qadar Anri, Trezege, Desayi, Tyuram, Viyera (Zidan jarohati tufayli jahon chempionati startini o‘tkazib yuborgan) bilan jahon chempionatida ham, Yevroda ham g‘olib chiqqan Fransiya terma jamoasi afrikalik futbolchilarga 1-0 hisobidamag‘lub bo‘ldi.
G‘oliblarning fransiyalik murabbiyi, 48 yoshli Bruno Mesu, vatandoshlari bilan o‘yindagi muvaffaqiyat, albatta, ayniqsa muhim edi. O‘yindan so‘ng u hamkasbi Rojer Lemerdan tabrik oldi - u mag‘lubiyatni adolatli deb tan oldi: "Senegal bizdan yaxshiroq futbol o‘ynadi".
“O‘yin oldidan yigitlarga Senegal guruhdagi eng kuchsiz jamoa ekanligini ta’kidlagan mutaxassislarning so‘zlarini o‘qiganimda, ularning ko‘zlarida g‘azab borligini sezdim. Men ular sherlardek jang qilishlarini bilardim”, dedi Mesu keyinroq.
Ushbu g‘alabani nishonlash uchun Senegal prezidenti Abdulaye Veyd mamlakatda milliy bayram deb e’lon qildi.
Shundan so‘ng ikkita durang qayd etildi - Daniya (1:1) va Urugvay (3:3) terma jamoalari bilan.
Natijada “sherlar” 5 ochko bilan guruhda ikkinchi o‘rinni egallashdi, fransuzlar esa bor-yo‘g‘i bir ochko jamg‘argan holda jahon chempionati bilan ham, sayyoramizning eng kuchli terma jamoasi nomi bilan ham xayrlashdi.
“Nega biz 1/8 finalga chiqishdan qo‘rqishimiz kerak? Biz hujumkor futbol o‘ynashda davom etamiz va hech qanday qo‘rquv belgilarini ko‘rsatmaymiz”, dedi o‘sha paytda “sherlar” yetakchisi El Xoji Diuf.
1/8 finalda Senegal Shvesiya bilan uchrashdi. 11-daqiqadayoq Henrik Larsson hisobni ochgan bo‘lsa-da, tanaffusga qadar Anri Kamara hisobni tenglashtirdi. Bu qo‘shimcha taymga yetib keldi, u yerda o‘sha Kamara ikkinchi golni urdi, u "oltin" gol edi (o‘shanda qoida amalda edi - qo‘shimcha vaqtda gol urilganidan keyin o‘yin to‘xtatiladi).
Mesuning chorak finaldagi raqibi chempionatning navbatdagi sensasiyasi bo‘ldi – Turkiya terma jamoasi va bu o‘yinda senegalliklar o‘tgan bosqichdagi qoida tufayli yutqazishdi- qo‘shimcha bo‘limlarda kiritilgan Ilhan Mansizning "oltin gol" ko‘rinishidagi omad yevropaliklarga kulib boqdi.
Senegalda bu mag‘lubiyat juda alamli qabul qilindi. Mesu eng qattiq tanqidga uchradi - uni o‘yinga noto‘g‘ri tarkib tuzganlikda ayblashdi (yangi kuchlar kerak edi) va o‘yin davomida u almashtirishlarda xatoga yo‘l qo‘ydi.
Chorak finalda mag‘lubiyatga uchraganiga qaramay, forvard Diuf chempionatning ramziy terma jamoasiga kiritildi va “Liverpul” tomonidan 10 million funt sterlingga sotib olindi.
Rasmiylar va matbuot bilan tortishishdan charchagan “Oq Shaman” Mesu BAAga jo‘nab ketdi. Ammo bundan oldin u muslima ayolga uylanib, islom dinini qabul qilishga muvaffaq bo‘ldi (uni Abdu Karim deb atash boshlandi). "Men Senegalda hayotni o‘rgandim", dedi u o‘z qarorini tushintirib.
Keyingi safar "Teranga sherlari" faqat 2018 yilgi jahon chempionatiga chiqdi va ularni Rossiyaga 2002 yilgi jamoa sardori Aliu Sisse olib keldi.
Gana 2010 yil
Jahon chempionatida ganaliklar 2006 yilda Germaniyada debyut qilishgan va darhol pley-offga chiqishgan, ammo ular Braziliyadan mag‘lub bo‘lishgan - 0:3.
Janubiy Afrikada 4 yil o‘tkazgan “qora yulduzlar” o‘z muvaffaqiyatlarini mustahkamlashga muvaffaq bo‘lishdi.
O‘z qit’asida bo‘lib o‘tgan jahon chempionatida Afrika jamoalaridan ko‘p narsa kutilgandi. Ammo Kamerun ham, Kot-d’Ivuar ham, Nigeriya ham pley-offga chiqa olishmadi. Faqat Gana muvaffaqiyatga erishdi. U Janubiy Afrikada ham sardori va yetakchisisiz o‘ynadi - "Chelsi" yarim himoyachisi Maykl Essen 2009 yilning dekabr oyida tizzasidan og‘ir jarohat oldi, ammo Kubok boshlanishiga qadar tiklanishga ulgurmadi.
56 yoshli serbiyalik murabbiy Milovan Rayevac Gana terma jamoasini jahon chempionatiga olib keldi, uning murabbiy etib tayinlanishi avvaliga muxlislarga yoqmagan - ganaliklar terma jamoa boshchiligida nufuzliroq murabbiyni ko‘rishni xohlashdi.
Guruh bosqichining birinchi o‘yinida serb Rayevac o‘z vatandoshlari bilan uchrashishi kerak edi! Stankovich, Vidich, Ivanovich, Kolarov, Krasich o‘rin olgan serblar o‘yinning favoritlari hisoblanishdi, ammo ular raqib himoyasini yorib o‘ta olishmadi. Va 74-daqiqada Aleksandr Lukovichning ikkita sariq kartochkasi uchun maydondan chetlatilganidan keyin ganaliklar “oq burgutlar”ga bosim uyushtirdi. 85-daqiqada penaltidan yagona golni “Renn” hujumchisi Asamoa Gyan kiritdi.
Ikkinchi turda Gana Avstraliya bilan durang o‘ynadi - 1:1. Gyan yana penaltini golga aylantirib hisobni tenglashtirdi.
Nemislardan so‘nggi o‘yindagi mag‘lubiyatdan so‘ng (0:1) qo‘shimcha ko‘rsatkichlarni hisoblash kerak edi - ikkinchi o‘rin uchun bahsda Gana va Avstraliya bir xil ochko jamg‘arishdi. Ammo afrikaliklarning to‘plar farqi “Sokkeruz”nikidan yaxshiroq bo‘lib chiqdi - "3-6"ga qarshi "2-2".
1/8 o‘yinda Gana AQSH jamoasini kutib turgandi. 2006 yilgi jahon chempionatida "qora yulduzlar" guruhda AQSHga mag‘lub bo‘lgan - 2:1.
Bu safar Afrika vakillari ustun kelishdi. Gananing g‘alabasini Gyanning qo‘shimcha vaqt boshida - 93-daqiqada urgan goli olib keldi.
Jahon chempionatining uchinchi Afrika jamoasi uchun chorak finali Gana - Urugvay 2010 yil 2 iyulda Yoxannesburgda bo‘lib o‘tdi va jahon chempionati tarixidagi eng dramatik o‘yinlardan biriga aylandi.
120 daqiqa davom etgan o‘yin durang bilan yakunlandi. O‘yin muqarrar ravishda penaltilar seriyasiga o‘tdi. Undan oldin esa urugvaylik hujumchi Luis Suares ikki qo‘li bilan darvoza chizig‘idan to‘pni qo‘li bilan qaytarib, qizil kartochka olgandi. Gana penalti tepish baxtiga 114 daqiqada muyassar bo‘lgan. Agar Gyan gol urganda, Gana jahon chempionati tarixidagi birinchi afrikalik yarim finalchiga aylanardi!
Suares o‘z tarjimai holida bu lahzalarni shunday tasvirlagan: “Men maydonni tushkunlikka tushib tark etgandim. Men yig‘ladim va miyamda faqat bitta fikr bor edi: "Biz Jahon chempionatidan uchdik, biz Jahon chempionatidan uchdik ...". Meni chetlatishdi, biz uyga ketyapmiz. Gyan nuqtaga bordi. Turnir davomida u bir nechta penaltilarni ishonchli tarzda golga aylantirdi, shuning uchun u gol urishiga ishonchim komil edi. Imkoniyat yo‘q. Men tunnelga etib bordim va qaror qildim - men tomosha qilmoqchi edim. Men FIFA vakili hamrohligida kiyinish xonasiga ketayotgan edim, lekin pastki tribunaga kirish eshigi oldida to‘xtadim. To‘p darvoza to‘siniga tegib ketganini ko‘rdim. U gol ura olmadi. Bir so‘z og‘zimdan chiqib ketdi: "Gol!". Biz gol urgandek tuyuldi menga. Chetlatilishim o‘z samarasini berdi”.
Penaltilar seriyasida urugvayliklar g‘alaba qozondi - 4:2.
O‘yindan so‘ng Rayevas Suaresning harakatini tanqid qiladi, buni ko‘pchilik qutqarish deb ataydi (urugvayning o‘zi bu Xudoning qo‘li ekanligini aytadi): “Aqlni ishga tushiring, odamlar! Suares qahramon emas u shunchaki firibgar. Burnini ko‘targan bola. Xudoning qo‘li nima? Bu shaytonning qo‘li edi! Kelajakda bunday holatlarga yo‘l qo‘ymaslik uchun FIFA qoidalarni o‘zgartirishi kerak. Hakam penalti emas, golni hisoblashi kerak edi. O‘ylaymanki, biz finalga qadar yetib borib, barchaga katta syurpriz taqdim eta olardik – Afrika terma jamoasi chempion bo‘lishi mumkin edi. Ammo Gyanning zarbasidan keyin hammasi barbod bo‘ldi. Biz g‘alaba qozonishimiz kerak bo‘lgan o‘yinda mag‘lub bo‘ldik. Bu juda og‘riqli ".
Jahon chempionatidan so‘ng Rayevas “Al-Ahli” klubini qabul qilib, Ganadan Saudiya Arabistoniga jo‘nab ketadi. Gyan esa 16 million evro evaziga "Sanderlend"ga o‘tadi.
4 yil ichida tarixda birinchi marta Afrikaning ikkita jamoasi birdaniga JCH-2014 pley-off bosqichiga yo‘l oladi, ammo Nigeriya ham, Jazoir ham 1/8 finalda mag‘lub bo‘lishadi (garchi jazoirliklar, insofni aytganda, bo‘lajak jahon chempioni nemislarga haqiqiy kurash olib bordi, faqat qo‘shimcha vaqtda 1:2 hisobida mag‘lub bo‘ldi).
Ammo o‘tgan Rossiya mundialida Qora qit’adagi jamoalarning hech biri guruh bosqichidan o‘ta olmadi ...
Mirjalol Pardaboyev maqolasi.
