Сенегал-2002
Камерундан кейин Нигерия терма жамоаси икки марта жаҳон чемпионатининг плей-офф босқичига йўл олди, бироқ биринчи босқичдаёқ у билан хайрлашди – 1994 йилда “супербургутлар”ни даҳо Роберто Баджо тўхтатди, 1998 йилда эса Дания терма жамоаси устун келди.
Африканинг навбатдаги чорак финалини 2002 йилги жаҳон чемпионатигача кутишга тўғри келди, ўшанда Теранга шерлари Камерун йўлини такрорлади.
Тарихда илк бор Осиё жаҳон чемпионатига (Япония ва Жанубий Корея биргаликда) мезбонлик қилган. Сенегал айнан Непомняший жамоаси билан 12 йил аввал – амалдаги чемпионлар устидан сенсацион ғалаба билан бошлади. Ўша пайтга қадар Анри, Трезеге, Десайи, Тьюрам, Виера (Зидан жароҳати туфайли жаҳон чемпионати стартини ўтказиб юборган) билан жаҳон чемпионатида ҳам, Еврода ҳам ғолиб чиққан Франция терма жамоаси африкалик футболчиларга 1-0 ҳисобидамағлуб бўлди.
Ғолибларнинг франциялик мураббийи, 48 ёшли Бруно Мецу, ватандошлари билан ўйиндаги муваффақият, албатта, айниқса муҳим эди. Ўйиндан сўнг у ҳамкасби Рожер Лемердан табрик олди - у мағлубиятни адолатли деб тан олди: "Сенегал биздан яхшироқ футбол ўйнади".
“Ўйин олдидан йигитларга Сенегал гуруҳдаги энг кучсиз жамоа эканлигини таъкидлаган мутахассисларнинг сўзларини ўқиганимда, уларнинг кўзларида ғазаб борлигини сездим. Мен улар шерлардек жанг қилишларини билардим”, деди Мецу кейинроқ.
Ушбу ғалабани нишонлаш учун Сенегал президенти Абдулае Вейд мамлакатда миллий байрам деб эълон қилди.
Шундан сўнг иккита дуранг қайд этилди - Дания (1:1) ва Уругвай (3:3) терма жамоалари билан.
Натижада “шерлар” 5 очко билан гуруҳда иккинчи ўринни эгаллашди, французлар эса бор-йўғи бир очко жамғарган ҳолда жаҳон чемпионати билан ҳам, сайёрамизнинг энг кучли терма жамоаси номи билан ҳам хайрлашди.
“Нега биз 1/8 финалга чиқишдан қўрқишимиз керак? Биз ҳужумкор футбол ўйнашда давом этамиз ва ҳеч қандай қўрқув белгиларини кўрсатмаймиз”, деди ўша пайтда “шерлар” етакчиси Эл Хожи Диуф.
1/8 финалда Сенегал Швеция билан учрашди. 11-дақиқадаёқ Ҳенрик Ларссон ҳисобни очган бўлса-да, танаффусга қадар Анри Камара ҳисобни тенглаштирди. Бу қўшимча таймга етиб келди, у ерда ўша Камара иккинчи голни урди, у "олтин" гол эди (ўшанда қоида амалда эди - қўшимча вақтда гол урилганидан кейин ўйин тўхтатилади).
Мецунинг чорак финалдаги рақиби чемпионатнинг навбатдаги сенсацияси бўлди – Туркия терма жамоаси ва бу ўйинда сенегалликлар ўтган босқичдаги қоида туфайли ютқазишди- қўшимча бўлимларда киритилган Илҳан Мансизнинг "олтин гол" кўринишидаги омад европаликларга кулиб боқди.
Сенегалда бу мағлубият жуда аламли қабул қилинди. Мецу энг қаттиқ танқидга учради - уни ўйинга нотўғри таркиб тузганликда айблашди (янги кучлар керак эди) ва ўйин давомида у алмаштиришларда хатога йўл қўйди.
Чорак финалда мағлубиятга учраганига қарамай, форвард Диуф чемпионатнинг рамзий терма жамоасига киритилди ва “Ливерпуль” томонидан 10 миллион фунт стерлингга сотиб олинди.
Расмийлар ва матбуот билан тортишишдан чарчаган “Оқ Шаман” Мецу БААга жўнаб кетди. Аммо бундан олдин у муслима аёлга уйланиб, ислом динини қабул қилишга муваффақ бўлди (уни Абду Карим деб аташ бошланди). "Мен Сенегалда ҳаётни ўргандим", деди у ўз қарорини тушинтириб.
Кейинги сафар "Теранга шерлари" фақат 2018 йилги жаҳон чемпионатига чиқди ва уларни Россияга 2002 йилги жамоа сардори Алиу Сиссе олиб келди.
Гана 2010 йил
Жаҳон чемпионатида ганаликлар 2006 йилда Германияда дебют қилишган ва дарҳол плей-оффга чиқишган, аммо улар Бразилиядан мағлуб бўлишган - 0:3.
Жанубий Африкада 4 йил ўтказган “қора юлдузлар” ўз муваффақиятларини мустаҳкамлашга муваффақ бўлишди.
Ўз қитъасида бўлиб ўтган жаҳон чемпионатида Африка жамоаларидан кўп нарса кутилганди. Аммо Камерун ҳам, Кот-дЪИвуар ҳам, Нигерия ҳам плей-оффга чиқа олишмади. Фақат Гана муваффақиятга эришди. У Жанубий Африкада ҳам сардори ва етакчисисиз ўйнади - "Челси" ярим ҳимоячиси Майкл Эссен 2009 йилнинг декабр ойида тиззасидан оғир жароҳат олди, аммо Кубок бошланишига қадар тикланишга улгурмади.
56 ёшли сербиялик мураббий Милован Райеваc Гана терма жамоасини жаҳон чемпионатига олиб келди, унинг мураббий этиб тайинланиши аввалига мухлисларга ёқмаган - ганаликлар терма жамоа бошчилигида нуфузлироқ мураббийни кўришни хоҳлашди.
Гуруҳ босқичининг биринчи ўйинида серб Райеваc ўз ватандошлари билан учрашиши керак эди! Станкович, Видич, Иванович, Коларов, Красич ўрин олган серблар ўйиннинг фаворитлари ҳисобланишди, аммо улар рақиб ҳимоясини ёриб ўта олишмади. Ва 74-дақиқада Александр Луковичнинг иккита сариқ карточкаси учун майдондан четлатилганидан кейин ганаликлар “оқ бургутлар”га босим уюштирди. 85-дақиқада пенальтидан ягона голни “Ренн” ҳужумчиси Асамоа Гьян киритди.
Иккинчи турда Гана Австралия билан дуранг ўйнади - 1:1. Гьян яна пенальтини голга айлантириб ҳисобни тенглаштирди.
Немислардан сўнгги ўйиндаги мағлубиятдан сўнг (0:1) қўшимча кўрсаткичларни ҳисоблаш керак эди - иккинчи ўрин учун баҳсда Гана ва Австралия бир хил очко жамғаришди. Аммо африкаликларнинг тўплар фарқи “Соккеруз”никидан яхшироқ бўлиб чиқди - "3-6"га қарши "2-2".
1/8 ўйинда Гана АҚШ жамоасини кутиб турганди. 2006 йилги жаҳон чемпионатида "қора юлдузлар" гуруҳда АҚШга мағлуб бўлган - 2:1.
Бу сафар Африка вакиллари устун келишди. Гананинг ғалабасини Гьяннинг қўшимча вақт бошида - 93-дақиқада урган голи олиб келди.
Жаҳон чемпионатининг учинчи Африка жамоаси учун чорак финали Гана - Уругвай 2010 йил 2 июлда Ёханнесбургда бўлиб ўтди ва жаҳон чемпионати тарихидаги энг драматик ўйинлардан бирига айланди.
120 дақиқа давом этган ўйин дуранг билан якунланди. Ўйин муқаррар равишда пенальтилар сериясига ўтди. Ундан олдин эса уругвайлик ҳужумчи Луис Суарес икки қўли билан дарвоза чизиғидан тўпни қўли билан қайтариб, қизил карточка олганди. Гана пенальти тепиш бахтига 114 дақиқада муяссар бўлган. Агар Гьян гол урганда, Гана жаҳон чемпионати тарихидаги биринчи африкалик ярим финалчига айланарди!
Суарес ўз таржимаи ҳолида бу лаҳзаларни шундай тасвирлаган: “Мен майдонни тушкунликка тушиб тарк этгандим. Мен йиғладим ва миямда фақат битта фикр бор эди: "Биз Жаҳон чемпионатидан учдик, биз Жаҳон чемпионатидан учдик ...". Мени четлатишди, биз уйга кетяпмиз. Гьян нуқтага борди. Турнир давомида у бир нечта пенальтиларни ишончли тарзда голга айлантирди, шунинг учун у гол уришига ишончим комил эди. Имконият йўқ. Мен туннелга eтиб бордим ва қарор қилдим - мен томоша қилмоқчи эдим. Мен ФИФА вакили ҳамроҳлигида кийиниш хонасига кетаётган эдим, лекин пастки трибунага кириш эшиги олдида тўхтадим. Тўп дарвоза тўсинига тегиб кетганини кўрдим. У гол ура олмади. Бир сўз оғзимдан чиқиб кетди: "Гол!". Биз гол ургандек туюлди менга. Четлатилишим ўз самарасини берди”.
Пенальтилар сериясида уругвайликлар ғалаба қозонди - 4:2.
Ўйиндан сўнг Райевас Суареснинг ҳаракатини танқид қилади, буни кўпчилик қутқариш деб атайди (уругвайнинг ўзи бу Худонинг қўли эканлигини айтади): “Ақлни ишга туширинг, одамлар! Суарес қаҳрамон эмас у шунчаки фирибгар. Бурнини кўтарган бола. Худонинг қўли нима? Бу шайтоннинг қўли эди! Келажакда бундай ҳолатларга йўл қўймаслик учун ФИФА қоидаларни ўзгартириши керак. Ҳакам пенальти эмас, голни ҳисоблаши керак эди. Ўйлайманки, биз финалга қадар етиб бориб, барчага катта сюрприз тақдим эта олардик – Африка терма жамоаси чемпион бўлиши мумкин эди. Аммо Гьяннинг зарбасидан кейин ҳаммаси барбод бўлди. Биз ғалаба қозонишимиз керак бўлган ўйинда мағлуб бўлдик. Бу жуда оғриқли ".
Жаҳон чемпионатидан сўнг Райевас “Ал-Аҳли” клубини қабул қилиб, Ганадан Саудия Арабистонига жўнаб кетади. Гян эса 16 миллион эвро эвазига "Сандерленд"га ўтади.
4 йил ичида тарихда биринчи марта Африканинг иккита жамоаси бирданига ЖЧ-2014 плей-офф босқичига йўл олади, аммо Нигерия ҳам, Жазоир ҳам 1/8 финалда мағлуб бўлишади (гарчи жазоирликлар, инсофни айтганда, бўлажак жаҳон чемпиони немисларга ҳақиқий кураш олиб борди, фақат қўшимча вақтда 1:2 ҳисобида мағлуб бўлди).
Аммо ўтган Россия мундиалида Қора қитъадаги жамоаларнинг ҳеч бири гуруҳ босқичидан ўта олмади ...
Миржалол Пардабоев мақоласи.
