Айни пайт Запарожьенинг «Металлург» клуби ёрдамга муҳтож. Яъни жамоа моддий таъминотдаги узилиш, бошқача айтганда, инқироз туфайли тарқалиб кетиш хавфи остида турибди. Ғарбда бундай ҳолатларда клубга унинг фидойи мухлислари ёрдам қўлини чўзишади. Марҳамат, қуйида деярли сеҳрли 6та тарих ҳақида ўқиб, бунга ўзингиз ишонч ҳосил қилишингиз мумкин. Хуллас, мухлисларнинг ажойиб қутқарув акциялари ва уларнинг натижасини кўриб чиқамиз.
«Портсмут». «Помпилар» кетма-кет 7 йил давомида Англия премьер-лигасида ўйнашди. Бироқ мавсум-2009|2010 бу клубга қандайдир дахли бор ҳар бир киши учун чинакам синов даврига айланди. Чунончи, йил давомида клуб хўжайини нақ 3 марта ўзгарди. Натижада «Портсмут» қарзлар ботқоғига ботиб қолди. Қолаверса, футболчилар бирин-кетин судга шикоят қилишди. Сабаб - маош берилмаслиги. Орадан 2 йилча ўтиб, «Портсмут» Англиянинг 3-дивизионига тушиб кетишга улгурди. Бу вақтда ишлар янада ёмонлашганди. Қисқаси, клуб 2012|2013 йиллар мавсумини амал-тақал қилиб якунлади. Яъни қисқа муддатли шартномалар ва текин ижара келишувларига таяниб иш кўрди. Зеро, йил давомида жамоани нақ 51 нафар футболчи тарк этганди. Тўлиқ инқироз жуда яқиндек кўринган ва лига раҳбарияти «Портсмут»ни ҳаваскорлар дивизионига тушириб юборишни ўйлаётганди. Ана шу тиғиз паллада жонкуяр мухлислар ўртага чиқиб, ташаббусни қўлга олишди. Чунончи, ҳеч ким клубни сотиб олишни хоҳламаётганди. Натижада фанатлар махсус акция уюштириб, 3 миллион фунтдан кўпроқ маблағ йиғишди. Бунда энг бой мухлислар 50 минг фунтдан ташлашди. Аксарият оддий фанатлар эса, 1 фунтдан хайрия қилишди. Лекин шу билан иш битгани йўқ - клубни сотиб олиш юзасидан олиб борилган музокаралар жуда узоқ давом этди. Иш ҳаттоки, судлашувгача етди. Энг асосийси, мухлислар белгиланган муддатгача келишувни расмийлаштиришга улгуришди. Ҳа, савдодан сўнг «Портсмут» илк ўйинни бой берди. Аммо қайсидир мухлис бундан ранжимаган бўлса керак. Ахир фанатларда ёрқин келажак учун умид уйғонганди-да. Тўғри, кўп ўтмай, «Портсмут» 4-дивизионга тушиб кетди. Клуб ҳозиргача шу лигада иштирок этяпти. Фанатлар эса, ўз хатти-ҳаракатларидан мағрурлар. Улар севимли клубларини қутқариб қолишганидан хурсандлар.
«Реал Овьедо». Овьедо шарафини ҳимоя қилувчи клуб 2012 йили таназзул ва тарқалиб кетиш ёқасига келиб қолди. Янги хўжайин бўлишни хоҳловчи сармоядор топилмади. Қисқаси, клуб олдида битта йўл қолганди - мухлисларга акцияларни сотиб олишни тавсия этиш. Шу тариқа «Овьедо»га бефарқ қарамайдиган фанатлар ҳам ҳиммат чўнтагини очишди. Эътибор беринг, 2 ҳафта ичида «Реал Овьедо»ни қутқариш учун нақ 1,9 млн. евро жамғарилди. Энг ҳайратланарлиси, шунча маблағ дунёнинг 90 (!)та мамлакатида яшовчи 25 минг (!) кишидан келиб тушганди. Хусусан, Лондоннинг «Арсенал» клуби фанатлари ҳам четда қараб туришмади. Улар Лондон клубига Санти Касорлани тарбиялаб берган, шунингдек, Мичу ва Хуан Мата каби футболчиларга йўл очган испан клубига миннатдорчилик, ҳурмат белгиси ўлароқ, унинг акцияларини сотиб олишга тушдилар. «Бугун эрталаб клуб офисига бир киши келиб, 50 евро берди ва унга ҳеч қандай акция керак эмаслигини, шунчаки, «Овьедо»га миннатсиз ёрдам беришни хоҳлашини билдирди. Албатта, бундай мухлисларимиз билан чексиз ғурурланамиз!» - дея баёнот берганди клуб ўша вақт. Лекин энг ҳайратланарли воқеа кейинроқ, зарур маблағ йиғилганидан сўнг юз берди. Сайёрамизнинг энг бадавлат кишиси - мексикалик Карлос Сим «Овьедо» акцияларини 2 млн. еврога сотиб олди ва унинг энг йирик акционерига айланди. Айнан шу маблағ барча молиявий муаммоларни бартараф этиш имконини берди. «Ушбу қарор Испания футболи тарихида ўз ўрнига эга клубнинг оғир аҳволга тушиб қолганига бефарқ қарамаслигимиз самараси ўлароқ, қабул қилинди Биз фақат спортча мақсадларни кўзлаб, сармоя тикдик. Энди «Овьедо»ни фойда келтирувчи клублар сафига олиб чиқмоқчимиз. Бу қароримизга шунингдек, хобби сифатида қараш ҳам мумкин. Ахир футбол нафақат Испания, балки бутун жаҳонда энг ёқимли машғулот саналади. Хуллас, биз «Овьедо»нинг энг юқори натижалар учун курашувчи клубга айлантириш уринишига ўз ҳиссамизни қўшмоқчимиз», - дейилди Сим ихтиёридаги Inmobiliaria Carso компанияси баёнотида. Айтганча, «Овьедо» ўтган мавсум якунларига кўра, ниҳоят, сегунда (примеродан кейинги ўринда турувчи лига)га чиқди.
«Санкт-Паули». Германия иккинчи бундеслигасида иштирок этувчи Гамбург клуби кимни ҳам қизиқтирарди? Албатта, ўз мухлисларини-да! Тўғри, «Санкт-Паули» асосан антифашистик ва мухолиф қарашлари билан хорижда ҳам анча машҳур. «80-йиллар охирида «Санкт-Паули» фанатлар гуруҳи кескин фаоллашиб, кенгайиб борди. Аммо клуб ва фан-гуруҳ бир-биридан мутлақо алоҳида ҳолда фаолият юритарди. Вақт ўтиши билан мухлислар секин-аста жамоанинг ички ҳаётига кенгроқ таъсир ўтказа бошлашди, - дея ҳикоя қилади клубда 20 йилдан кўпроқ ишлаган фанатлар гуруҳининг собиқ раҳбари Свен Брукс. - Мен «Санкт-Паули» тизимига ишга ўтганимда, клубда мухлислар билан ишлаш бўйича алоҳида бўлим тузилди. Натижада гуруҳ аъзолари сони кескин ошди. Яъни кўплаб оддий мухлислар «Санкт-Паули» ишқибозлари гуруҳига ёзилишди. Германияда футбол клуби фан-гуруҳига кириш билан президент, директорлар кенгаши аъзоси ва умуман, турли лавозимларга раҳбар сайлаш ҳуқуқини олиш мумкин. Дейлик, «Санкт-Паули»да 13000 аъзоси бор ва айнан улар ўзлари маъқул топган номзодни сайлашади. Бошқача айтганда, ўнг қанот сиёсий ғояларини илгари сурувчи ғоят жиддий бизнесмен ҳам бизнинг клубга президент бўлолмайди». Бундай содиқ фанатлар 2003 йили 2 миллион евро йиғиб, клубни инқироздан қутқариб қолишди. Шунча маблағ атрибутлар сотуви ва клуб томонидан уюштирилган панк-концертлар орқали тўпланди. Мисол учун, кўплаб рок-мусиқачилар «Санкт-Паули»ни қўллаб-қувватлашди. Улар орасида Sisters of Mercy, Bad Religion, Sigur Pos кабилар бор. Уй стадионидаги ҳар бир ўйин олдидан АС|DC гуруҳининг Hells Bells треки чалинади, урилган гол эса Blur гуруҳининг Song 2 мусиқаси билан нишонланади. Айтганча, ўшанда пул йиғиш акциясига Гамбургдаги айрим барлар ҳам қўшилганди. Уларда «Клуб учун ич» шиори эълон қилинган ва савдодан тушган маълум маблағ «Санкт-Паули» ҳисоб рақамига ўтказиб берилган. Айтиш жоиз, Гамбург жамоаси ҳозир иккинчи бундеслигада чакки ўйнамаяпти. Яъни элитага чиқишга даъвогарлик қилмоқда. Балки келаси мавсум ушбу жамоа ва унинг ажойиб фанатларини бундеслигада кўрармиз?
«Специя». Италиянинг камтаргина клуби охирги марта узоқ 1944 йили, яъни уруш пайти муваффақият қозонганди. Ўшанда «Специя» чемпионликни қўлга киритган, аммо чемпионатни норасмий, деб топишган. Тўғри, 2002 йилга келиб, клубга ўша ютуғи учун олтин медаллар топширилди. Аммо орадан яна 7-8 йил ўтиб, жиддий муаммолар бошланди. Хуллас, «Специя»нинг ўша вақтдаги президенти Жузеппе Ружери янги хўжайин тополмагач, клубнинг йўқолиб кетиши аниқдай кўринди. Лига раҳбарияти эса, «Специя»га вазиятни ўнглаш учун мавсум охиригача муҳлат берди. Натижада фанатлар яна ташаббус кўрсатишди. La Spezia Siamo noi («Специя» - бу биз), деб номланган ассоциация зарур 1 миллион евродан 200 мингини тўплаган вақтда кутилмаганда, Франческо Тотти ва Лучано Спаллетти ёрдам қўлини чўзишди. Қисқаси, «Рома» сардори ва мураббийнинг ҳиммати туфайли керакли маблағ белгиланган вақтгача тахт қилиб қўйилди. «Специя»нинг ҳозирги ҳолатига келсак, клуб маълум муддат 3-дивизионда ўйнаганидан сўнг «В» сериясига қайтди ва ҳозир лигада юқори ўринларда бормоқда. Айтганча, клуб қишда украиналик Артём Милевскийни таклиф этишни хоҳлаганди.
«Ута». Руминия иккинчи дивизионида қатнашувчи бу клуб 2013 йили жиддий молиявий қийинчиликларни бошдан ўтказди. Лекин мухлислар дарҳол маълум миқдорда пул йиғиб, уни озиқ-овқат, транспорт ва бошқа ишлар харажатига йўналтиришди. Бундай меҳрибонлик клуб томонидан эътиборсиз қолдирилмади. Яъни чемпонатнинг навбатдаги ўйини якунлангач, барча футболчилар трибуналарга яқинлашиб, мухлислардан стадионга тушишни илтимос қилишди. Якунда ўзлари фанатлар жойини эгаллаб, миннатдорчилик рамзи ўлароқ, махсус қўшиқ куйлаб беришди. Ҳаммаси жўр ҳолатда куйланган қўшиқ ва клуб раҳбариятига қарши ҳайқириқлар билан якунланди.
ЦСКА (София). Энг ачинарлиси, баъзан ҳаттоки, мухлислар ҳам ожиз қолишади. Болгария «армиячилари» баҳорда ҳам миллий чемпионатда 2-ўринни эгаллаб туришганди, кейин эса, бирданига 5-поғонага тушиб кетишди. Маълум бўлишича, футболчилар бир неча ой давомида маош олишмаган, клубни лицензиялаш жараёни ҳам мутлақо кулгули тарзда амалга оширилган экан. Хуллас, кейинроқ ЦСКАнинг қарзи 15 млн. еврога етгани айтилди. Шунинг оқибатида раҳбарият апрель ойи ярмида қўл кўтариб, акцияларни фан-клубга топширмоқчи бўлди. Аммо ЦСКА мухлислари севимли жамоалари акциясини сотиб олишга шошилмадилар. Табиийки, ЦСКА янги мавсум арафасида лицензия ололмади ва ҳаваскорлар дивизионига тушириб юборилди. Оддий айтганда, Болгарияда ҳеч ким клуб ҳолатига ачинмади. Ваҳоланки, ЦСКА мамлакатнинг энг совриндор жамоаси саналади.
«Хартс». Шотландиянинг обрўли жамоаси 2012 йили қарз чоҳига тушди - чамаси 30 миллион фунтлик чуқурликка. Натижада клубдан 15 очко олиб ташланди ва у иккинчи дивизионга қулади. Лекин кўргиликлар шу билан тугамади. Тез орада барча асосий футболчиларни сотишди, шунингдек, бош мураббий билан шартнома бекор қилинди. Бу вақтда мухлислар нима қилишни билишарди - улар The Foundation of Hearts ассоциациясини тузишдики, бу кейинроқ бизнесмен Энн Бажни қизиқтириб қўйди. Унинг ёрдами ва мухлисларнинг аъзолик пуллари эвазига «Хартс» Шотландия чемпионшипида айтарли муаммо сезмади ва бир мавсумдаёқ элитага қайтди. Яқинда клуб ўз мухлисларини ажойиб тарзда олқишлади. Яъни жамоанинг захира формасига нақ 8000 фанатнинг фамилияси ёзиб чиқилди. Зеро, Эдинбург клуби айнан уларнинг фаолликлари туфайли ҳозирда ўзини яхши ҳис қилмоқда.
Ҳасанхон Масаидов тайёрлади
