Флорентино Перес ва унинг ҳамкорлари ўйлаган Суперлига ҳозир ҳам футбол оламида мавжуд. Бу - АПЛ. Англия элит дивизиони молиявий томондан янада кучаймоқда. Ҳар ҳолда, АПЛ ва бошқа лигалар ўртасидаги фарқ тобора ошиб боряпти. Охирги кунлардаги асосий янгилик - Англия Премьер-лигаси телеҳуқуқларни тендерсиз сотди. Оддий айтганда, Sky Sports, BT Sport ва Amazon компаниялари амалдаги келишув муддатини узайтириб қўя қолди. Сумма ҳам, ўйинлар тақсимоти ҳам ўша-ўша. Хусусан, BBC Sport ўйинлар лавҳаларини кўрсатиш ҳуқуқини ўзида сақлаб қолди. Янги келишув 3 мавсумга мўлжалланган бўлиб, 2022-2025 йилларда амалда бўлади.
Умуман олганда, аслида телевизион ҳуқуқларни сотишда тендер ўтказилиши кутилган эди. Бироқ АПЛ директорлар кенгаши якунда ҳеч қандай танловсиз шартнома тузди. Бунда лигани Англия ҳукумати бевосита қўллаб-қувватлади. Яъни ҳукумат тендер ўтказилмаслиги рақобат борасидаги қонуннинг бузилмаслигини кафолатлади. Шу тариқа тендерда иштирок этишни истаган DAZN компанияси норозилиги аҳамиятсиз бўлиб қолди. АПЛ раҳбарияти баёнотига қараганда, қоидаларга амал қилинмаслигига коронавирус пандемияси салбий таъсири сабаб экан. Алоҳида таъкидлаш керак, футбол оламида баҳоси 5 миллиард еврога тенг шартнома - кам учрайдиган ҳодиса. Лекин барчаси фақат сумма билангина муҳим ҳам эмас. Зеро, гап катта маблағ ҳақида борса, соғлом рақобат хусусидаги қонун бир четга сурилади. Бинобарин, Буюк Британияда ушбу қонунни турлича талқин қилиш имкони бор - у бир неча функцияларга эга. Мисол тариқасида антимонополия бандини келтириш мумкин.
Ҳа, пандемия бутун жаҳонда иқтисодий инқирозни юзага келтирди. Жумладан, Британияда ҳам. Дейлик, 2020 йили Қиролликда ЯИМ (ялпи ички маҳсулот) ҳажми 10 фоиз тушди. 2021 йилнинг биринчи чорагида ҳам пасайиш давом этди. Албатта, харидорлар трансляциялар баҳоси ҳам пастлашишидан умидвор эдилар. Лекин АПЛ тендердан қочиш йўли билан инқирозгача амалда бўлган шартларни сақлаб қолди. Тўғри, ҳукуматнинг лига йўриғидан юргани ажабланадиган ҳолатдир балки. Лекин айни шу ёндашув маҳсулот ҳимоясини таъминлади. Сир эмас, АПЛ - Англиянинг асосий қадриятларидан бири. Жумладан, соф спорт ютуқлари нуқтаи назаридан ҳам, бетакрор лига. АПЛ ўйинларини бутун дунёда томоша қилишади. Энг муҳими, лига молиявий томондан ўзини тўлиқ таъминлайди. Тўғри, шундай қудратли чемпионат ҳам пандемия туфайли катта пул йўқотди. Аммо бу топ-клубларга унча билинмади. Қанақасига?
Масалан, Буюк Британия бош вазири Борис Жонсон бир неча кун олдин Суперлига ғоясини бузиш борасида фаоллик кўрсатди, яна футбол мутасаддиларидан алоҳида равишда. Қисқаси, клубларга янги ташкилот воситасида пул ишлашга йўл қўйиб берилмади. Шунинг баробарида миллий чемпионатда максимал даромад олиш имкони яратилди. Бу борада бош вазир тутган позиция тушунарли ва аниқ. Айни шу позиция АПЛ ва бошқа кучли лигалар ўртасидаги фарқни янада ошириб юборяпти. Германияда ҳамон олдинги шартнома амалда (3 мавсум учун 4,5 млрд. евро). Лекин ҳозирданоқ кейинги келишув қиймати пасайиши ҳақида гапиришмоқда. Испанияда ҳам эски шартнома ишлаяпти (худди Германиядаги каби 3 йилга 4,5 млрд. евро). Бироқ Бундеслига шартнома қоидаларини бузди. Натижада ўйинларни АҚШда кўрсатадиган BeIN Sports келишувни бекор қилди. Италияда эса DAZN компанияси тендерда амалдаги харидорлардан устун келди. Бироқ 3 мавсум учун атиги 2,5 млрд. евро таклиф қилинди. Қаранг, АПЛ суммасидан икки баравар кам. Энг ёмони Францияда. Чунки Лига 1нинг аввалги мавсуми охирига етказилмади. Оқибатда жорий мавсум ўртасида Mediapro компанияси шартномадан воз кечди. Бу гуруҳ йилига деярли 800 млн. евро тўларди. Диққат қилинг, 800 «лимон» - Лига 1 даромадининг 70 фоизидан ҳам кўп.
Суперлига ғояси пухта ўйланмагани туфайли ташаббускорларни калака қилиш мумкиндир. Лекин клублар муаммоларни ҳал этишга уринганини ҳам унутмаслик керак. Мана, «Барселона» бюджетида катта камомад юзага келди. «Интер» эса футболчилар маоши ва трансферига пул тополмаяпти. «Реал»нинг ялпи қарзи 1 йилда 100 млн. евро «болалади». «Ювентус» эса ўтган мавсум якунларига кўра, 70 млн. евро зарар кўрганини маълум қилди. Қисқаси, Суперлига ғояси бузилгани билан муаммолар йўқолиб қолмади. Умуман, бу вазиятда ҳеч ким ютгани йўқ. Ягона юпанч шуки, ҳаммаси бундан-да ёмон бўлиши мумкин эди. «Бавария» ҳамиша ўзининг оқилона молиявий сиёсати билан ўрнак кўрсатиб келади. Лекин айни шу сиёсат ортидан Тьяго Алькантара ва Филиппе Коутиньо ўрнига Буна Сарр ва Марк Рока таклиф этилди. Ҳал қилувчи учрашувларда эса жамоага таркиб ресурслари етишмади.
«Реал» президенти Флорентино Перес агар бирор жиддий ўзгаришга қўл урилмаса, футбол «ўлиш»ини айтди. Энди «Интер» бош директори Жузеппе Маротта сўзларига эътибор қаратинг: «Тан олиш керак, «Брайтон»нинг «Ювентус»дан кўп пул топиши ғалати туюлиши билан ҳаққонийдир». Ҳозирги моделни шундоқ бозор ҳукмига ташлаб қўйиш ярамайди. Йўқ, футбол «ўлмайди», албатта. Лекин ҳозирги модель ривожланиш учун етарли эмас. Дейлик, АПЛдан тушиб кетган жамоа ЧЛ ғолибидан ҳам кўп пул оляпти. Кўриниб турибдики, қитъанинг суперклублари яқин орада пул топишнинг муқобил йўлларини қидириб кўраверади, барибир. Ҳозирча АПЛ Суперлигага айланмоқда. Еврокубокларнинг финалига чиққан 4та жамоадан 3таси Англиядан. 2019 йили 4та финалчи ҳам туманли ўлка вакили эди. Телеҳуқуқларнинг сотуви ҳақидаги хабарларга эътибор берсак, бу етакчиликнинг чўққиси эмас, балки бошланиши. Ҳозирча хулоса шу...
Ж.БОБОХОНОВ тайёрлади
