Россия футболи деярли икки йилдан бери Европадан узилиб қолган, аммо бу изоляцияни ҳамма ҳам етарли деб ҳисобламайди. Голландиянинг Follow The Money нашри хабарига кўра, «Реал Сосьедад», «Лион», «Ницца», «Торино», «Удинезе», «ПСВ» ва яна 22 та клуб РПЛдан трансфер пайтида санкцияларни бузиши мумкин. Россия клублари билан битимлар ўз-ўзидан тақиқланмаганга ўхшайди, эгалари ёки менежерлари турли санкциялар рўйхатига киритилган тузилмалар билан муносабатлар бир текисда кечавермайди.
Тергов йирик ОАВ эътиборини тортди - бу ҳақда The Athletic, El Pais ва Le Monde нашрлари хабар беришди. Бу айбловлар қанчалик жиддий? Улар Европа клублари ва Россия футболига қандай таҳдид солишади?
Россия футболига қарши санкциялар умуман қандай ишлайди?
Адашиб қолмаслик учун ФИФА/УЕФАдаги спорт санкцияларини (турнирлардан четлаштириш ёки хорижлик футболчиларнинг шартномаларини тўхтатиб қўйиш амалиёти) ва Европа Иттифоқи/Буюк Британия/АҚШдаги умумий иқтисодий санкцияларни ажратамиз.
Бизни иккинчи типдаги санкциялар қизиқтиради (чунки тергов иқтисодий санкцияларни четлаб ўтиш билан боғлиқ) ва бу ерда рус футболига қарши умумий санкциялар йўқлигини тушуниш муҳимдир - клуб акциядорлари (ҳомийлари) ва раҳбариятига нисбатан алоҳида санкциялар мавжуд.
Европа Иттифоқи аллақачон икки мингдан ортиқ жисмоний ва юридик шахсларга чекловлар қўйган, улар билан бир қаторда Европа Иттифоқидан активлар ёки маблағлар тақдим этиш тақиқланган. Оддий сўзлар билан айтганда: эгалари ёки хўжайинлари санкциялар остида бўлган клублар билан ЕИдан ҳар қандай битим қоидабузарлик ҳисобланади.
Европа қоидалари санкциялар остидаги шахслар томонидан назорат қилинадиган корхоналарга (бизнинг ҳолатларимизда клублар) чекловларни кенгайтиришни назарда тутади.
Америка қоидалари Россия футболи учун камроқ муаммо туғдиради, чунки улар Қўшма Штатлар билан боғлиқ бўлган транзакцияларни қамраб олади (масалан, долларда тўлашда) ва РПЛда булар кам. Аммо мақсадли чекловлар ҳам мавжуд - масалан, «Ахмат»га қарши санкциялар.
Шунингдек, миллий федерациялар ёки ҳатто клублар томонидан Россиядан футболчилар сотиб олинишига норасмий вето қўйилган.
«Британия ва МЛС ўзаро муносабатларидан бутунлай воз кечишди, «Сассуоло» синдроми» (италияликлар Россия клубига қўшилишни истамаганликлари учун бразилиялик Рожериони «Спартак»га сотишдан бош тортишди) ёки ўша «Аякс» ( Сперцян билан боғлиқ ҳикоя, у ҳам номаълум сабабларга кўра рад этилган). Германияда Россия клублари билан шартнома тузишдан бош тортишмоқда», - дейди машҳур футбол агенти Герман Ткаченко RBS Sport нашрига берган интервьюсида. - Трендлар ҳали ҳам салбий, сиз уларни четлаб ўтишингиз керак».
Буларнинг барчаси банкларга қарши санкциялар туфайли чет элга пул ўтказмалари билан боғлиқ муаммолар билан боғлиқ.
Албатта, Россия клублари мослашиб, бўшлиқлар қидирмоқда. Масалан:
- эркин агентларни сотиб олиш (ёзда бирданига ўнта трансфер)
- ўйинчиларга шартномаларни сотиб олишлари учун пул ўтказинг (Виктор Давиланинг «Леон»дан ЦСКАга ва Луис Чавеснинг «Пачука»дан «Динамо»га ўтиши)
- Европа Иттифоқига аъзо бўлмаган клублардан ўйинчиларни сотиб олиш (Бразилия, Туркия, Сербия ва бошқалар)
- улар «bridge group» дан фойдаланадилар (Роберт Ренаннинг «Зенит»дан «Коринтианс» орқали «Вест Хэм»га кетиши мумкин).
Тергов қандай ўтказилди?
Follow The Money билан бир қаторда бир нечта Европа нашрлари офсайд битимлари деб номланган терговда иштирок этди: Le Monde (Франция), El Pais (Испания), Paper Trail Media (Германия), Der Standart (Австрия), De Tidj (Бельгия), Denik N (Чехия), Ostro Hrvatska (Хорватия), Reporters United (Греция), Daily SME (Словакия) ва ISJK (Словакия).
Журналистларнинг таъкидлашича, улар 2022 йил март ойидан бери Россия клубларининг барча халқаро трансферларини таҳлил қилишган ва эгалари ва директорлари ҳақида «кўплаб давлат расмий манбаларидан, масалан, Россия бизнес реестри ва клуб ҳужжатларидан» маълумот олганлар.
Улар Европа Иттифоқининг 38 клуби иштирокидаги 300 миллион евродан ортиқ 99 та транзакцияни ўрганиб чиқди ва трансферларда россиялик иштирокчиларнинг санкция рўйхатидаги шахсларга алоқадорлигини текширди.
Қисқача хулоса: ҳа, албатта, уларнинг баъзилари бир-бирига боғлиқ. Бундан ташқари, Россиядан футболчиларни сотиб олиш учун мўлжалланган маблағларни депозитга қўйган (вазият ҳал этилгунга қадар вақтинчалик депозит) миллий федерациялар ҳам чекловлар бузилишига алоқадор бўлиши мумкин.
Ҳуқуқбузарликларга мисоллар борми? Ҳа. Журналистлар босниялик ҳимоячи Дарко Тодорович («Ред Булл Зальцбург»дан) ва бразилиялик ярим ҳимоячи Камило («Лион»дан) «Ахмат»га, шунингдек, франциялик ҳимоячи Мусса Сиссоконинг трансферларидан саросимага тушди. «Лион» Камилонинг бўлажак сотилишининг 20 фоизини «Ахмат» билан келишиб олган бўлиши мумкин.
Факт текшируви: ўтказмаларни баҳолашда терговчилар фақат Трансфермаркт маълумотларига (шунингдек, агентларнинг бир нечта текшириб бўлмайдиган маълумотларига) мурожаат қилишлари чалкашлик туғдиради – бу баъзи битимлар, суммалар ва транзакциялар учун энг мақбул далил эмас.
Бундан ташқари, журналистларнинг ўзлари ҳам бу трансферларнинг барчаси текин бўлиши мумкин деган хулосага келишади - олдинги клублар билан шартномалар бекор қилингандан кейин (бу тақиқланмаган): «Стандард», «Ред Булл Зальлцбург» ва «Лион» трансферларда суммаларни амалга оширмаганликда гумон қилинди.
«Лион» директори Винсент Понсот қайта сотиш фоизлари ҳақидаги бандни билвосита тасдиқлади, бироқ у фақат санкциялар бекор қилинганда кучга киришига аниқлик киритди.
Санкциялар бўйича адвокат Хелен де Линден таъкидлади: «Ўйинчи иқтисодий ресурс ва ҳатто шартномани бекор қилиш орқали уни текинга ўтказиши ҳам қоидабузарликдир».
«Лорьян» тунислик ҳимоячи Монтассар Талби трансфери учун «Рубин»га 1,5 миллион евро тўлади, гарчи «Қозон» директори Европа Иттифоқининг санкциялар рўйхатида бўлсада, клуб буни тўғри текширмаган.
Факт текшируви: терговчилар «директор» нинг исмини айтмайдилар, аммо News in France газетаси гап бошқарув кенгаши аъзоси Дмитрий Конов ҳақида кетаётганини тахмин қилмоқда. Агар бу ҳақиқатан ҳам шундай бўлса, унда муаммо бор. Трансфер 2022 йилнинг ёзида бўлиб ўтди ва Конов «Рубин» раҳбариятига фақат шу йилнинг бошида қўшилди.
Кулранг зонада маятник ҳар қандай йўналишда тебраниши мумкин. Европа регуляторлари Россия клубларига эгалик ва назоратни қандай баҳолаши ҳозирча аниқ эмас. Санкцияларнинг тузилиши мураккаб ва чалкаш, шунинг учун ҳар доим бўшлиқлар бўлади, савол анча кенг.
Айни пайтда чекловлар кучаймоқда. 12 декабрда Европа Иттифоқининг Россияга қарши санкцияларини четлаб ўтганлик учун жиноий жавобгарликни жорий этиш бўйича директива келишиб олинди.
Европа клублари томонидан кераксиз қайта суғурта қилиш эҳтимоли аниқ ўсиб бормоқда - қолган барча нарсалар тенг бўлса, улар муаммога дуч келмаслик учун РПЛдан ташқаридаги ўйинчиларни танлашади.
