Ёшларимизнинг Туркия майдонларида кўрсатган натижаси футболимиз учун янги саҳифа бўлди. Дунёнинг энг кучли 8 та жамоаси қаторидан жой олиш бу ёмон натижа эмас. Аксинча, бу кўрсаткични орзу қилиб юрган мамлакатлар қанчадан-қанча.
Аммо, биласизми, менга нима тинчлик бермаяпти. Мусобақа финалчилари — Уругвай ва Франциядан 0:4 ҳисобида мағлуб бўлганимизни кўпчилик мухлислар таъна қилишмоқда. Бундан роса хафа бўлдим. Ахир Франция ва Уругвайнинг қандай кучга эга эканлигини ҳаммамиз кўрдик-ку. Аммо мен айтмоқчи бўлган гап бутунлай бошқа нарса. Термамиз таркибида бир қанча истеъдодли футболчилар бор экан. Улар эртага миллий терма жамоамиз шарафини жаҳон майдонларида муносиб ҳимоя қилишлари керак. Савол туғилади: ҳозирги ёшларимиз ўсишда давом этадиларми ёки уларнинг Туркия майдонларида кучли саккизликка кирганлари келажакда футболчилик фаолиятидаги энг яхши натижаси бўлиб қоладими?
2002 йилда Қатарда ўтказилган Осиё чемпионати биз учун тарихий аҳамият касб этди. Биз ана шунда ўз тарихимизда илк марта ёшлар ўртасида жаҳон чемпионатида қатнашиш ҳуқуқини қўлга киритди. Ўша жамоа таркибида истеъдодлилар талайгина эди. Биз келажакда худди ана шу жамоамиз юртимиз футболини дунёга танилишига хизмат қилади деб ишонаётган эдик. Дарҳақиқат, ўшанда биз ажойиб ўйинлар ўтказдик. Айниқса, гуруҳ боскичидаги майдон эгалари — Қатар терма жамоасига қарши драматик ўйин ҳеч ёдимдан чиқмайди. Қатарга фақат ғалаба керак, бизга эса дуранг ҳам етади. Ўйинда оз эмас, кўп эмас 9 та гол кўрдик. Бир неча марта ҳисобда олдинда бордик. Ўзаро ҳисобда қувлашмачоқ ўйинида 90-дақиқага келиб ҳисоб 4:4 кўринишини олди. Қатарни яна бир гол чорак финалга олиб чиқади. Ўйин бизнинг жарима майдонимиз атрофида кечмоқда. Ниҳоятда қалтис вазият. Бир вазиятда дарвозобонимиз Игнатий Нестеров ўта мураккаб зарбани қайтариб юборди. Юрак ҳовучлаб турибмиз, тезроқ ўйин тугасайди деб. Аммо ана шу лаҳзаларда Жасур Ҳасанов бизга ғалаба келтирувчи голни киритди - 5:4.
Чорак финалда Сурия ёшларини 4:0 ҳисобида ютдик. Ҳисобнинг бундай йириклигидан ўйин биз учун осон кечибди деб уйлаётгандирсиз. Хато қиласиз! Учрашувнинг 8-дақиқасида "Нефтчи" вакили Нодир Қўзибоев ҳисобни очди. Ана шундан сўнг майдонда қизғин кураш кечди. Чунки ғалабанинг баҳоси жуда юқори эди. Ютган жамоа келгуси йили БААда ўтказиладиган ЖЧда иштирок этиш ҳуқуқини қўлга киритади. Шунинг учун сурияликлар голдан сўнг қандай бўлмасин ҳисобни тенглаштириш мақсадида бутун жамоа бўлиб олдинга ўтишди. Ўйинни яхши назорат қила олган футболчиларимиз бу ҳужумларнинг ҳаммасини қайтаришди. Айрим ҳолларда омад ҳам биз томонда бўлганини таъкидлаш жоиз. Ниҳоят 83-дақиқада "Нефтчи"нинг бошқа аъзоси Мансур Саидов 2-тўпни рақиб дарвозасига жойлаганидан сўнг биз "хайрият" дедик. Ана шу голдан сўнг сурияликлар батамом синишди ва Илёс Зейтуллаев ва Александр Аникиннинг голларидан сўнг ҳисоб бутунлай шармандали кўринишга келиб қолди. Ўзбекистон ёшлар терма жамоаси ўз тарихида илк маротаба ўз ёш тоифасида мини-мундиалда қатнашиш ҳуқуқини қўлга киритди. Шунинг учун бўлса керак Сурия билан ўйинда футболчиларимизнинг ҳаракатларида ҳаяжон аломатлари сезилиб турди.
Биз ёшларимизнинг ўша авлодидан умидимиз катта эди. Айнан ана шу жамоа юртимиз футболига улкан ғалабалар олиб бериши кутилаётганди. Жарима тўпларидан усталик билан фойдаланадиган Александр Гейнрих, моҳир дарвозабон Игнатий Нестеров, Сурия дарвозасига деярли майдон марказидан гол урган Аникин, шунингдек, Иномов, Иноғомов, Жасур Ҳасанов, Крушельницкийдан умидимиз катта эди. Ўша йили ўз ёш тоифаси бўйича Осиё чемпионатида иштирок этган Ўзбекистон ўсмирлар терма жамоаси ҳақида ҳам гапириб ўтмасак бўлмайди. Улар ўша мусобақада Японияни 2:1, майдон эгалари БААни 3:0 ҳисоблари билан енгиб, ярим финалга етиб боришди. Бу ўйинларда "Пахтакор"нинг ёш ҳужумчиси Марат Бикмаев ўзини кўрсатди. Бундан ташқари ўша жамоанинг етакчиларидан бири Виталий Денисов бугунги кунда миллий терма жамоамиз етакчиларидан бири.
Шундай қилиб 2002 йилни ана шундай натижалар билан якунладик. 2003 йилни жамоаларимиз МДҲ Кубогида иштирок этиш билан бошлади. Бу турнирда иштирок этган Тошкентнинг "Пахтакор" жамоаси еврокубокларда катта тажрибага эга Донецкнинг "Шахтёр" жамоаси билан куч синашди. Ўйинда қизғин кураш кечиб, ниҳоят 90-дақиқада "Пахтакор"нинг 16 ёшли ҳужумчиси Марат Бикмаев ҳисобни очди. Ҳакам томонидан қўшиб берилган дақиқаларда жамоамиз сардори Миржалол Қосимов жаримадан супергол киритди. Жарима тўпини унга Марат Бикмаeв ишлаб берганди. Эртаси куни Москвада чиқадиган "Советский спорт" газетасида "Пахтакор" ҳақида бир бет мақола чиқди. Унда, айниқса, "Пахтакор"нинг 19 ёшли дарвозабони Игнатий Нестеров кўкларга кутариб макталган эди. Ўша турнирда "Пахтакор" ярим финалгача етиб борди.
Бу турнирда ёшлар терма жамоамизга номзод футболчилар, айниқса, ўзларини кўрсатишди. БААда ўтган мундиалда биз Аргентина, Испания ва Мали терма жамоалари билан бир гуруҳда тўп сурдик. Аргентина билан Испания ўз китъаларининг чемпионлари сифатида ЖЧга ташриф буюрган эдилар. Бунинг устига биз ЖЧда биринчи марта иштирок этаётган эдик. Шунинг учун бўлса керак, ўйинларда биз фаворит эмас эканлигимизни ҳис этиб ўйнадик. Аслида эса бундан ортиғига ҳам кучимиз етаркан. Масалан, Мали терма жамоасига қарши кечган гуруҳдаги биринчи ўйинда биринчи бўлиб тўп ўтказиб юбордик. Ҳеч қанча вақт ўтмай Ислом Иномов ҳисобни тенглаштирди. Яна Мали ҳисобда олдинга ўтиб олди. Бу сафар Александр Гейнрих ўртадаги мувозанатни тиклади. Аммо 90-дақиқада африкаликлар яна бир марта дарвозамизга тўп киритиб, якуний ҳисобни таъминлашди - 3:2. Ўша куни биз майдонда ўз кучимизга ишониб ўйнаганимизда борми?..
Иккинчи ўйинни гуруҳ фаворити Аргентина терма жамоасига қарши ўтказдик. Улар таркибида ўша куни ҳаракат қилган Хавьер Маскерано бугунги кунда Испаниянинг "Барселона" жамоасида тўп сурмоқда. Ўйиннинг 4-дақиқасида Александр Гейнрих жарима тўпидан шунакаям гол киритдики... Бунақа чиройли гол фақат юлдузлар ижросида бўларди. Жаримадан гол киритиш бўйича Сашанинг етук мутахассис эканлигини Осиё чемпионатида ҳам кўргандик. Унинг Қатар билан ўйиндаги бир эмас, иккита ана шунақа голини кўриб, наҳотки Миржалолдан сўнг Гейнрих чиқкан бўлса дегандик. Аргентинага қарши ўйинда ҳам очко олишга кучимиз етарди. Голдан кейин бизнинг 2 та зарбамиз йўлига Аргентина дарвозасининг устуни билан тўсини ғов бўлди. Агар ўша вазиятлар гол бўлганда борми?.. 54-дақиқага келиб, биз бир киши кам қолдик. Ислом Иномов майдондан четлатилди. Ниҳоят 73-дақиқага келиб ҳисоб тенглашди. Ўйиннинг сўнгги дақиқаларида ҳакам дарвозамиз томон йўқ жойдан пенальти ўйлаб топди. Пенальтини аргентиналиклар ҳужумчиси Фернандо Кавенаги бехато амалга оширди. Биз муваффақият қозонишимиз мумкин бўлган яна бир учрашувни бой бердик.
Ниҳоят сўнгги ўйинни Испания ёшларига қарши ўтказдик. Ўйиннинг 15-дақиқасида бугунги кунда "Барселона" ва Испания терма жамоаси етакчиларидан бири бўлган Андреас Иньеста узоқ масофадан туриб Игнатий Нестеров дарвозасини аниқ нишонга олди. Бу гол ўйинда ягоналигича қолди. Биз гуруҳдаги 3 та ўйинни ҳам бой берганимиз билан бошимизни тик тутиб Ватанга қайтдик. Жамоамиз таркибида Александр Гейнрих, Игнатий Нестеров, Ислом Иномов, Марат Бикмаев (у ўсмирлар терма жамоамиздан ёшлар терма жамоасига ўтказилган эди), Илҳом Суюнов, Элдор Магдеевнинг ўйинлари мухлисларга анча манзур бўлди. Улар бош мураббий Виктор Борисов ва ёрдамчи мураббий германиялик Юрген Гёде раҳбарлигида ажойиб ўйинлар кўрсатишди. Биз бу йигитлар келажакда футболимизга катта ғалабаларни олиб беришларига ишонаётган эдик. Кейинчалик, Осиё Кубоги-2004 мусобақасида миллий терма жамоамиз иштирок этди. Миллий термамиз таркибида ҳам 6 ой олдин БААдаги мундиалда юртимиз шарафини ҳимоя қилган ёшларимиз талайгина эди. Гуруҳдаги 3-ўйинда бир хил 1:0 ҳисобидаги ғалабага эришдик. Александр Гейнрих узоқ масофадан туриб Саудия Арабистони терма жамоаси дарвозасига супергол киритди.
Чорак финалда Баҳрайн билан куч синашдик. Биринчи бўлимда ҳисоб очилмади. Иккинчи бўлим бошларида ҳакам Баҳрайн дарвозаси томон эркин жарима тўпи белгилади. Ҳаммамиз жарима тўпини терма жамоамиз сардори Миржалол Косимов тепади деб ишониб турганимизда, кутилмаганда, 20 ёшли Александр Гейнрих зарбани амалга оширди. Унинг голи 7 ой бурун Аргентина дарвозасига киритилган шедевр голни эслатиб юборди. Футболимизда Миржалол Қосимовдан сўнг яна битта жарималар маэстроси пайдо бўлганига ишонч ҳосил қилдик (савол туғилади: қани ҳозирги кунда ўша Гейнрих?). Кейин кутилмаганда баҳрайнликлар бу голга 2 та гол билан жавоб беришди. Ўйин якунланишига 3 дақиқа қолганда ҳужумчимиз Владимир Шишелов ҳисобни тенглаштириб, ўйинда қўшимча вақт бўлишини таъминлади. Қўшимча вақтда футболчиларимиз жон-жахдлари билан ҳаракат қилишди. Айниқса, эндигина 18 ёшга қадам қўйган Марат Бикмаев ўша куни рақибларга ҳеч тинчлик бермади. Унинг ажойиб ҳаракатлари, дриблинги, техникаси барчанинг олқишига сазовор бўлди. У ўзидан ҳам ёш жиҳатидан, ҳам гавда жиҳатдан анча катта бўлган рақибларни шундай шошириб қўярдики... Келажакда терма жамоамиз ҳужум чизиғида Бикмаев-Гейнрих тандеми рақибларга етарлича бошоғрик бўлади деб ўзимизни ўзимиз ишонтирдик ўшанда. Иккала жамоа ҳам ҳар қанча ҳаракат қилмасин ўйиндаги 2:2 ҳисоби ўзгармади. Пенальтилар сериясида айнан ўша Бикмаев билан Леонид Кошелев хатога йўл куйди. Ана шу кундан бошлаб Баҳрайн бизга ўта ноқулай рақибга айланиб қолди.
Аммо биз муҳокама қилаётган мавзу бошқа бўлгани учун, келинг, буни шу жойда тухтатамиз. Дастлаб номлари мақолада кўп бор тилга олинган Бикмаев ва Гейнрихнинг кейинги фаолияти ҳақида тўхталсак. Иккаласи ҳам моҳир футболчилар эканлигига шубҳа йўқ эди.
Мен айтадиган фикр шу: ўша жарима тўпларидан моҳирлик билан фойдаланадиган, рақиб жарима майдонига дадиллик билан кирадиган Гейнрих ҳозир йўқ! Биз ундан ўша ўйинлари билан кўп нарсалар кутгандик. Бикмаев тўғрисида ҳам шундай фикр билдириш мумкин. Афсуски, ўша БААда ўтказилган мундиалда иштирок этган жамоамиздан саноқлиларигина биз кутган натижани берди. Италиянинг "Ювентус" клуби сафида бир неча ўйинда майдонга тушган Илёс Зейтуллаевнинг ҳаттоки ҳозир қаердалигини ҳам билмаймиз. Унинг маҳоратига эса шак-шубҳа йўқ эди. Ҳозирги кунда эса у миллий термамизнинг етакчиларидан бўлиши керак эди. Хўш, футболчиларимиз ўз маҳоратларини бундай йўқотишларига сабаб нима? Менимча, улар жуда ёшлигидан юртимизни тарк этиб хорижга йўл олишгани биринчи сабаб. Ўзимизда ҳам клублар бор-ку деймиз. Бунинг учун, албатта, чемпионатимиз савиясини кўтаришимиз керак.
Хориж клубларига биринчилардан бўлиб отланган Александр Гейнрих Москванинг ЦСКА жамоаси сафида ўз навбатини кута-кута чарчади. Ахир захира ўриндиғидаги футболчилардан ҳам яна битта жамоа тузса бўладиган ЦСКАда қаёқдан Гейнрихга жой бўлсин?! Бикмаевнинг эса бир газетада сурати босилди. Марат 52-рақамли (рақамни каранг!) футболкани кийиб олиб захирадан майдонга тушяпти. Суратнинг остига катта қилиб ёзиб қўйилган: "Марат Бикмаeв ўйиннинг 85-дақиқасида захирадан майдонга тушди". Эссиз истеъдод деб юбордим. Айни бир жамоада бомбардир бўлиб юриши керак бўлган пайтда Бикмаев захирада умрини ўтказмоқда. МДҲ кубогидаги "Шахтёр"га урилган голни маъюслик билан эсладим. Ана шундан кейин Гейнрих бу давр оралиғида ўнлаб жамоани алмаштирган бўлса, уларнинг кўпида захирада ўтирди. Бикмаев ҳам бутун Россия бўйлаб кезишларини давом эттирди.
Футболда ҳеч қандай исбот талаб қилмайдиган бир ҳақиқат мавжуд: ўйин амалиёти бўлмаса, футболчи ҳеч қачон ўсмайди! Аксинча, бор маҳоратини ҳам йўқотиб боради. Айни вақтда миллий терма жамоамизда ҳужум чизиғимиз энг оғриқли нуқта бўлиб турган пайтда Гейнрих билан Бикмаевнинг аҳволи бу. Қолаверса, 2009 йилда Мисрда ўтказилган ЖЧда иштирок этган ёшлар жамоамиздан ном-нишон ҳам қолмади деса ҳам бўлади. Даврон Мирзаев, Санъат Шихов, Кенжа Тўраев, Суннатилло Мамадалиев, Мурод Холмуҳаммедов, Иван Нагаев каби истеъдод эгалари ҳозир қаерда эканлигини, афсуски, кўпчилик билмайди. Бунга сабаб нима? Албатта, ўйин амалиётининг йўқлиги бош сабаб. Кейин инсон ўз устида кўпроқ ишласагина ўз ишининг устасига айланиши мумкин.
Ниҳоят Туркия майдонларида 3-марта ЖЧда иштирок этдик. Бир қараганда ёмон натижа қайд этмадик. Лекин бу футболчиларимиз учун охирги натижа бўлиб қолмаслиги керак. Таркибимизда иқтидорли футболчилар кўп. Лекин ҳали улар ҳам маҳоратларини анча камолга етказишлари керак. Жисмоний кўрсаткичларимиз ҳали, менимча, кўнгилдагидек эмас. Масалан, бизда Ироқ терма жамоасининг етакчиси Али Аднанга ўхшаган тезкор футболчи умуман йўқ. Ироқ биздан икки баравар яхши ўйнади деса ҳам бўлади. Бизда Темур Хакимов чемпионатга бормади. Демак, бундан кейин Темур ўз устида кўпроқ ишламаса бўлмайди. У шубҳасиз иқтидорли футболчи. Шунингдек, бошқа футболчиларимизга ҳам айтадиган гапим шу. Улар ҳам Аҳмад Убайдуллаевнинг жамоасига ўхшаб "кўринмай" кетмасинда, ишқилиб. Бу ҳали ёшлар ўртасида жаҳон чемпионати. Ҳали масъулиятли ўйинлар олдинда. Миллий терма жамоаси сафида Ватан шарафини ҳимоя қилиши керак ҳали улар. Ҳали биз йўлнинг бошида турибмиз. Йўлдаги машаққатларни енгиб ўтиш учун чин кўнгилдан майдонда тўп тепишимиз керак. Ана шундагина келажакда футболимиз мактабидан етишиб чиққан Махсталиев, Ҳакимов, Туропов, Сергеев, Искандаров каби юлдузлар юртимиз футболини дунёга танитади. Бу ғоят машаққатли йўл! Бутун Ўзбекистон сизларга омад тилайди. Ахир камолот чўққисига босқичма-босқич чиқиб борилади. Франциядан 0:4га мағлуб бўлган бўлсак, насиб бўлса уларни вақти келиб катталар жамоаси билан ютамиз. Олға Ўзбекистон!
Сафарали СИДДИҚОВ
