Одатдагидек, Олий ва Биринчи лига клублари навбатма-навбат янги мавсумга тайёргарликни бошлаб юборишди. Халқаро мусобақаларда иштирок этадиган жамоалар қолганларга нисбатан эртароқ тайёргарликка киришган бўлса, январь ойидан қуйи лига вакиллари ҳам машғулотларни бошлашди. Хуллас, яна ҳаммаси одатдагидек давом этмоқда. Бугун футболимизнинг бир-икки салбий жиҳатларини айтиб ўтмоқчиман.
ЎФФ президенти Мираброр Усмоновнинг саъй-ҳаракатлари туфайли ҳукуматимиз томонидан клубларимизга мажбурий ҳомий бириктирилган бўлса-да, жамоаларимиз молиявий муаммолардан қутилиб кета олишмаяпти. Оддий мисол, якунланган йил бўйича “Пахтакор”, “Бунёдкор”да ҳам футболчилардан қарз борлиги ҳеч кимни ажаблантирмай қўйди. Тўғри, “Олмалиқ”, “Металлург”, “Динамо”, “Локомотив” ва “Насаф” бундай мустасно, аммо қолганларчи? Аслида “шерлар”да бундай муаммо бўлиши табиий ҳол, сабаби, мамлакатимизнинг номдор клуби бошқаларга нисбатан бақувват бўлмаган ҳомийга бириктирилган, шу боис, жамоа ўз-ўзини таъминлаш йўли орқали пул топишга ўтган, қолганларчи? Хўш, ҳукуматимиз томонидан шунча маблағ ажратиб берилаётганида нега молиявий муаммолар бўлмоқда? Фикримча, бунга у даражада ақлли бўлиш шарт эмас, футболимизда футболни эмас, чўнтагини ўйлайдиган инсонлар ишламоқда. Агар ўша кишилар ўзлари пул топиб, сарфлашганида вазият бундай бўлмасди. Ҳозир вазият шундайки, расмийлар давлат берадиган пулни қандай сарфлашни ўйлашмоқда холос? Ё бошқачами? Йил аввалида деярли бир хил сметага эга бўладига клублар мисолида бир нарсага ойдинлик киритишга ҳаракат қиламан. “Нефтчи” – клубнинг тахминий йиллик сметаси 10 миллиардни ташкил қилган, “Металлург”да ҳам аҳвол шундай. Энг қизиғи, ишончли манбалардан олган маълумотимизга кўра, “Локомотив”нинг ҳам 2013 йил сарфлаган маблағи 10 миллиардан ошмаган. “Бунёдкор”, “”Насаф”нинг сметаси ҳам 15 миллиардга етмаган, яъни, 10дан кўп, 15дан кам. Хўш, бу клубларимиз йил давомида шунча маблағни сарфлашиб, нималарга эришишди? “Қалдирғочлар” Чемпионлар лигасида чорак финалга чиқди, юртимизда эса, олтин дублни қайд этди. Йил бошида ОЧЛнинг гуруҳ босқичига чиқа олмаган “темирйўлчилар” кумуш, “аждарлар” бронза медаль билан кифояланишди. Деярли шунча маблағни кўкка совурган қолган жамоаларимиз эса, медаллардан учун кураша олишмади. Энди бир савол туғилади, футбол орқали нималарга эришяпмиз? Қайси мамлакатда ҳукумат миллионлар ўйинига шунча эътибор қаратган ва қўшимчасига маблағ ажратади? Билишимча, дунёда бундай давлатнинг ўзи йўқ. Унда нега клубларда ишлаётган инсонлар бундай ишончни оқлашга ҳаракат қилишмайди? Футбол мухлислар учун ўйналади, деймиз, аммо сўнгги йилларда стадионларимизга ишқибозлар ташриф буюрмай қўйгани ҳеч кимга сир эмаску? Мухлис қачон стадионга келади, қачонки, майдонда қизғин, курашларга бой ўйин ва асосийси, ҳалол ўйин кўришса?! ЎФФ президенти Мираброр Усмонов ҳисобот-сайлов конференциясида ва йил якунларига бағишланган тадбирда энди терма жамоалардан натижа талаб қиламиз, деган фикрларни илгари сурди. Назаримда нафақат терма жамоалардан, балки клублардан ҳам натижа талаб қилиш шарт! Чунки улар сарфлаётган пуллари учун жавоб беришлари лозим. Агар ҳукумат томонидан ажратилаётган пулга футболчиларимиз-у, мураббий ва ўзини менежер деб санайдиган “мутахассисларимиз” қорни тўядиган бўлса, унда бизга бундай футболнинг кераги йўқ. Футболда натижа терма жамоаларнинг ва клубларнинг халқаро мусобақалардаги иштироки орқали талаб қилинади, дейилади. Аммо бош жамоамизда легионерлар, ўсмирлар, ёшлар ва олимпия терма жамоамизда эса, “Пахтакор” академияси тарбияланувчилари тўп сурмоқда. Унда қолганлар нима иш билан шуғулланишяпти? Давлат ҳар қандай ташкилот ёки вазирликка маблағ ажратса, маълум муддатдан кейин албатта натижа талаб қилади, хўш, бизнинг футболимиз мутасаддилари бу сўровларга қандай жавоб беришади? Айтиш мумкин, ажратилаётган йиллик смета орқали катта мақсадларга эришиб бўлмайди, деб, аммо ишлар тўғри йўлга қўйилса, бу бугун бўлмаса, эртага самарасини беради. Қачонлардир шундай ҳам бўлиши керакку, ахир? Қачонгача, ПФЛ ва ЎФФ футболимизда фаолият кўрсатаётган мутасаддиларини ҳимоя қилади ёки қачонгача уларга йўл-йўриқ кўрсатади, энг ёмони, шундайлар деб футболимиз орқада қолиб кетаверади. Узоққа бормайлик, ОФКдан биринчи марта текширувчилар келганида ПФЛ бир амаллаб уларни ишонтирганди ва биз мусобақалар учун 3+1 кўринишида йўлланма олгандик. Бу йил нима бўлди? Сербия-ю, Россия ва Украинанинг ўзида “ўтмай” қолган легионерларни олиб келиб, улар орқали мўмайгина даромад ишлаб топаётган жамоаларимиз мутасаддилари ОФКнинг бирор бир талабини қойиллатмагани туфайли ОЧЛ учун зўрға 1+2 йўлланмага эга бўлдик. Чунки уларга Чемпионлар лигаси керак эмас. Медаллар учун курашадиган жамоа шакллантириб, бошиғи оғритганидан кўра, тинчгина осон пул топиш йўлига ўтиб олишган. Ваҳоланки, ажратилаётган пуллар тўғри йўлга сарфланганида 3-4 йил ичида бемалол бир жамоани шакллантириш мумкин эди. Қизиғи, мажбурий ҳомийлар томонидан пул ажратилаётган бир вақтда (яъни, ўша пуллар барибир берилади, сал кечроқ бўлса-да) ҳам раҳбарлар, мураббийлар ва футболчилар ўртасида бир-бирларига нисбатан ишонч йўқ, албатта “Металлург” ҳамда “Олмалиқ”ни инобатга олмаганда. (Бунга “Пахтакор”, “Насаф” ҳамда “Локомотив”ни ҳам қўшиш мумкин). Чунки клубларда деярли ҳар йили раҳбар алмашади, сабаби, кўпчиликнинг дарди пул ишлаш бўлиб қолган. Эски раҳбар пулини ишлаб бўлганидан кейин ўрнини бошқасига бўшатиб беради, янгиси ҳам ўша йўлдан юради. Натижада мураббийлар ва футболчиларда ишонч йўқолади, гарчи янги раҳбар тўғри йўлда бўлса ҳам. Ёки тўғри йўлдаги раҳбарни Президентимиз алоҳида урғу берган лаганбардорлар бир амаллаб бошини айлантиради ё истеъфога чиқишига мажбур қилади. Қисқаси, футболимиз шунчаки даромад манбаи бўлиб қолди. Чунки ҳар йили ҳукуматимиз футболга катта-катта маблағни сарф қилмоқда. Яна қайси спорт турига шунча маблағ ажратилмоқда? Билишимча, ҳеч қайси спортга бунча маблағ сарф қилинмайди. Айтингчи, ўтган йили футбол орқали нималарга эришдик? Миллий терма жамоамиз жаҳон чемпионатига чиқа олмади. Ўсмир ва ёшларимиз кичик мундиалда иштирок этишди. “Пахтакор” ҳамда “Бунёдкор” Чемпионлар лигасида қатнашди? Хўш, нималарга эришдик? Мухлис футбол орқали фақат дам олади, лекин ишқибозларимиз йилни асаббузарлик билан тугатганини ҳеч ким инкор қилмаса керак? Ёки клубларимиз оқилона сиёсат юритиб, давлатимизга фойда олиб келдими? Қани ўша сарфланган пулларнинг фойдаси, натижаси? Ҳақиқат шуки, футбол орқали ўйинчиларимиз ва раҳбарларимиз машинали, уй-жойли ва миллионларга эга бўлишмоқда, холос. Тўғри, чет элларда ҳам футболчилар тўп тепиш орқали катта маблағ ишлаб топади, бу оддий ҳол дейишингиз мумкин, қўшиламан, аммо сиз ҳам фикримга қўшилинг, хорижда футбол шу даражага чиқдики, клублар миллионлар ўйини орқали катта-катта маблағ ишлаб топишмоқда. Табиий равишда бундан ҳукумат ҳам қанчадир маблағга эга бўлади. Биздачи?
Кишини бир нарса ўйлантиради, қачонлардир, бизнинг клублар ҳам хусусийлаштирилар, аммо бунга ҳозирданоқ тайёргарлик кўрган маъқул эмасмикан? Агар жамоамиз хусусий тадбиркорларнинг қўлига ўтса, ҳамда, улар ишни тўғри йўлга қўя олишса, футболимиз умуман бошқача кўриниш олиши мумкин. Мабодо, ҳукуматимиз томонидан мажбурий ҳомийлар олиб ташланса ва тадбиркорликка кенг йўл очилган даврда шу орқали клуб ташкил қилинишига замин яратилса, унда нима бўлади? Ҳозир давлатимиз томонидан эътибор берилаётганида бундан тўғри маънода фойдаланиб қолинса ва футболга мустаҳкам пойдевор ўрнатилса, мақсадга мувофиқ бўлмасмикан? Клубларимиз раҳбарлари шу ҳақида бош қотиришса яхши бўларди. Юқорида “Олмалиқ”, “Металлург”да молиявий муаммолар йўқлигини айтиб ўтдик. Чунки улар йиллик сметани тўғри сарфлаш бўйича аниқ дастур ишлаб чиқишган. Қолаверса, уларнинг олдига ҳомийлар томонидан жиддий вазифалар қўйилмаган. Демак, ишга янада бошқачароқ ёндошиб, ўша пулларнинг қайсидир қисмини ўз-ўзини таъминлаш бўйича дастурга сарфлаш лозим. Боиси, клуб олий лигада 6-ўринни оладими, 14-поғонаними, бунинг катта аҳамияти йўқ, назаримда. Айтганча, бундай клублар қаторига мавсум бошида ўз олдига “кучли тўртлик”ка киришни мақсад қилиб қўядиган барча жамоалар киради.
ЎФФнинг ҳисобот-сайлов комиссиясида Мираброр Усмонов президентлик лавозимида қолишини барча расмийлар ёқлаб чиқди, нега биласизми? Сабаби, бу инсон футболимиз тепасига келганидан сўнг, мамлакатимизнинг деярли барча шаҳрида замонавий стадионлар қад ростлади, клубларимиздан тортиб, ҳеч кимга керак бўлмай қолган вилоят федерациялари ҳам молиялаштирилди. Терма жамоаларимиз йил давомида бир неча бор хориж йиғинларини ўтказмоқда. Бошқача айтганда, миллионлар ўйини миллионлар ичида қолиб кетди. Айтингчи, ким бу раҳбардан воз кечишни истайди? Тайёр маблағ келиб турганидан кейин, кишидан уни шунчаки сарфлаш қолса, ҳамма ҳам ишлагиси келади. Янги раҳбар қай йўсинда иш олиб боришини ҳеч ким билмайди. Бундай вазиятда ҳисобот-сайлов конференциясида Навоий футбол федерацияси биринчи вице-президенти Муродилла Худоёров таъкидлаганидек, Мираброр Усмонов вазифа берса, қўл остидагилар уни бажариб қўяверишади. Чунки жуда ҳам жон куйдириб меҳнат қилишга ҳожат йўқ, барибир ўша пул берилаверади. Демак, ҳаммаси яхши.
Бу олий лига клублари билан боғлиқ вазиятлар. Биринчи лига ҳақида ўйлашга ҳам қўрқасан киши. Билганимиз шуки, қуйи лигада хусусий бўлган 2та клуб бор. Бири – “Оқ-тепа”, иккинчиси – “Истиқлол”. Уларнинг ҳар иккиси ҳам босқичма-босқич ривожланиб, янги мавсумда ўз олдига олий лигага чиқиш вазифани қўймоқда. Сабаби, бу жамоалар ўз-ўзини таъминлаш йўлига ўтишган. Қолганлар ҳақида нима дейишга ҳам ҳайронсан киши? Боиси, бир неча йиллардан буён лигада қатнашаётган жамоалар деярли ҳеч нарсага эришгани йўқ. Айримлар ҳатто ўз стадионига ҳам эга эмас. Шунчаки, ҳомийнинг оғзига қараб туради. Улар мана пул деса, йил давомида ўшани сарфлаш билан овора бўлишади. Қисқаси, футболимизнинг молиявий муаммолари тўлиб ётибди. Уни ечиш учун ишни тўғри йўлга қўйиш лозим. Бунинг учун ҳар бир соҳада ўзининг мутахассислари фаолияти кўрсатиши мақсадга мувофиқдир. Сўзимиз якунида бир савол бермоқчимиз, танлаган мавзумиз борасида ўзингиз хулоса қилинг ва айтинг, ҳаммаси ўша-ўша, қўшиласизми?
Фурқатбек Нишонов.
