Maqolamiz sarlavhasi bois, kimlardir bizni maksimalistik qarashda ayblashlari mumkin. Mayli, bunga rozimiz. Mayli, bunga rozimiz. Zero, fikrimizni yorqinroq ifodalash, 9 may kunining hayotimizdagi o‘rnini teran tushunish va tushuntirish, futbol muxlislari bir dam ayricha sergak tortishlari uchun aynan shu sarlavhani tanladik.
Milliy jamoamizdagi depsinishdan va futbolimiz mutasaddilari, murabbiylar, o‘yinchilardagi tushunarsiz g‘alati karaxtlikdan fig‘oni falakka ko‘tarilayotgan muxlis uchun 9 may - ogohlik, bedorlik, mavzuga yangicha munosabat kuni. Xususan, o‘zimiz uchun ham! Bu kun shunday o‘ylamoq va mulohaza yuritmoq har birimiz uchun ham qarz, ham farz. Fashizmga qarshi kurash qurbonlari xotirasi oldidagi qarzdorlik abadiydir. Qurbonlar ruhini e’zozlash esa insoniyat zimmasiga tushgan mangu missiyadir.
Fashizm balosidan butun insoniyat aziyat chekdi, lekin sobiq sho‘ro hududidagi xalqlar boshiga tushgan azob-uqubatlarni hech qachon yozib tugatib bo‘lmaydi. Bepoyon o‘rmonlar va botqoqliklar, mangu muzliklar va baland qoyalar uzra yastangan qorliklar bag‘ridan hamon II Jahon urushi qurbonlari izlari topilmoqda. Fashizm xunrezligi oqibati o‘laroq, ming-minglab iste’dodlar - bo‘lajak yulduzlar futbol osmoni uzra pormalay-porlay olmay, mangu so‘nishdi.
Kim biladi, balki ular Lev Yashin va Rinat Dasayev, Eduard Strelsov va Oleg Bloxin, David Kipiani va Xoren Oganesyan, Birodar Abduraimov va Gennadiy Krasniskiy kabi buyuk iste’dodlardan ham iste’dodliroq edilar... Fashizm MDH hududida ko‘kka bo‘y rostlayotgan futbol chinorining ulkan shoxlarini kesib tashladi.
Bu makonda shakllanib, sayqal topayotgan iste’dodlar zanjirining bir necha xalqasi mangu uzildi. Urush bo‘lmagan va o‘sha iste’dodlar zanjiri uzilmaganida, bugun MDH, xususan, O‘zbekiston futboli qay darajada yuksaklashardi - buni ta’riflashga til ojiz. Urush futbolning yuqori sur’atini to‘xtatdi va ortga surdi. «Repetitor» gazetasiga II Jahon urushi statistikasini tayyorlash chog‘i tushundikki, G‘arbiy Yevropa ushbu ulkan balo ofatidan anchayin ihotalangan. Bu boradagi ma’lumotlar orasida osmon bilan yerchalik farq bor.
Demoqchimizki, urush ta’sirida biroz sekinlashgan bo‘lsada, yevrofutbol aslo taraqqiyotdan to‘xtamagan. O‘sha asoratlar sabab, MDH futboli hamon yevrofutbol bilan tenglasholmaydi, bellasholmaydi. XX asr 40-yillarida uzilgan genetik zanjirning salbiy ta’siri hozirga kelib sezilmoqda. Urushdan avval tug‘ilib, urushdan keyin kamol topgan avlod XX asrning 60-80-yillarida ajoyib o‘yinlari bilan butun Yevropani larzaga soldi. Urush oqibatida tug‘ilmagan yoki kamol topmagan iste’dodlar qoldirajak avlod ayni damdagi MDH, shu jumladan, O‘zbekiston futboli taraqqiyotida o‘ziga xos lokomotiv bo‘lishi lozim edi.
Tarixning adolatsiz va shafqatsiz hukmi sabab, biz shu taraqqiyotdan bebahra qoldik. Olg‘a intilish davrida jiddiy jabr-sitam ko‘rmagan, iste’dodlar zanjiri hamisha mustahkam saqlanib qolgan yevrofutbol esa gullab-yashnashda davom etmoqda. Dengiz dovuli ulkan to‘lqinlarning bir-biriga urilishi natijasida yuzaga keladi. Bulutlarning ayovsiz to‘qnashuvi ta’sirida chaqmoq chaqadi. Futboldagi taraqqiyotni ham shunday tasavvur qilmoq joiz. Bir necha avlod tajribasi ta’siridagina futbol bir maromda taraqqiy topadi. Boshqacha aytganda, sohaning ildam qadam bosishi uchun bir necha avlod tajribasi uyg‘unlashuvi va sayqallashuvi shart.
Mamlakatimiz futboli esa faqat XX asr 60-yillari avlodining tarixiy tajribasiga tayanmoqda, xolos. Boz ustiga, milliy futbolimiz MDH tarkibiga kirgan boshqa mamlakatlardan farqli ravishda, 70-yillar avlodining yetuk vakillarini ham yo‘qotgan. «Paxtakor-79» halokatini nazarda tutayotganimiz hammaga tushunarli. Urush va halokat oqibatida taraqqiyot maromi izdan chiqqan futbol saviyasini «nemis mashinasi» mahoratiga solishtirish, qiyoslash adolatdanmi?
Yo‘q, albatta. Nemis futboli urush yillari
