Jurnalist va yozuvchi Igor Rabiner - O‘zbekiston taassurotlari, mahorat darslari va sport migrasiyasi haqida.

Shu yilning mart oyida Rossiyaning eng yaxshi sport jurnalistlaridan biri, "Sport-Ekspress" gazetasi jurnalisti, yigirmaga yaqin kitob muallifi, ko‘plab xalqaro jurnalistik mukofotlar laureati, sport jurnalistikasi maktabining rahbari va o‘qituvchisi Igor Rabiner O‘zbekistonga tashrif buyurdi.

Rabiner haqida cheksiz gapirish mumkin. Aynan o‘zi ham u bilan bog‘liq sport hikoyalarini aytib bera oladi. Igor Yakovlevich - haqiqiy erkak-orkestr. U O‘zbekistonda bo‘lgan ikki hafta davomida ikkita mahorat darsi o‘tkazishga, milliy terma jamoa o‘yiniga borishga, stadiondagi kuzatuvchilardan lol qolishga, Mirjalol Qosimovning qarindoshlari bilan to‘y palovini yeb, Samarqandga tashrif buyurishga, bir necha shaxslar bilan suhbatlashishga muvaffaq bo‘ldi. Bularning barchasi haqida jurnalist Farg‘onalik muxbir Aleksandr Troitskiyga gapirib berdi.

— Amakingiz, ajoyib sovet shoiri Igor Shaferan buvingiz bilan birgalikda Ulug‘ Vatan urushi yillarida Farg‘onaga evakuasiya qilingan. Yaqinda, 2019 yilda Igor Davidovich Milashning nabirasi O‘zbekistonga tashrif buyurdi. Endi siz ham keldingiz. Bu oilaviy an’anami?

- Biz Milasha bilan juda iliq muloqot qilamiz, lekin men kelishimdan oldin uning O‘zbekistonga kelganidan ham xabarim yo‘q edi. Bu haqda Samarqandda bo‘lganimda bildim: ijtimoiy tarmoqlarda suratlarni chop etganimda u menga o‘zinikini yubordi. Men an’analar haqida gapirmagan bo‘lardim - bularning barchasi o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladi va bir-biriga bog‘liq emas, lekin taqdir doirasi bir joyda yopilishi kerak. Men o‘zim ham kutmagan holda Farg‘ona vodiysiga – bir paytlar amakim va buvim yashagan joyga bordim. Afsuski, Farg‘onaning o‘ziga borishning imkoni bo‘lmadi, lekin men Namanganga bordim. O‘zbekiston va Qirg‘iziston terma jamoalari o‘rtasidagi o‘yinga tashrif buyurdim.

 Buvim vafot etishidan ikki yil oldin, ota-onam u bilan qisqa suhbat qurishdi va uni magnitafonga yozib olishdi. Joylarda yozib olish juda yuqori sifatli emas, lekin shunga qaramay uni tushunsa bo‘ladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, evakuasiya paytida u Farg‘ona shahridan bir necha kilometr uzoqlikda joylashgan sanatoriyda ishlagan, urushda yarador bo‘lganlarni sog‘lomlashtirish uchun olib ketishgan. Ma’lum bo‘lishicha, u joylarda maktablar yo‘q yoki boshqa sabablarga ko‘ra sakkiz yoshli Igor Shaferan o‘sha paytda o‘qimagan. Oradan bir yil o‘tib, Toshkentga kelganida, Shaferan Odessa maktabining a’lochi o‘quvchisi bo‘lsa-da, ta’limga unchalik qiziqmasligi ma’lum bo‘ldi.

Farg‘ona hayoti shoir shaxsiyatining shakllanishiga mana shunday ta’sir ko‘rsatgan. Bir narsadan afsuslandim, u o‘qigan Toshkent maktabining raqamini bila olmaganim. Afsuski, na opa, na ota, na boshqa qarindoshlar bu ma’lumotga ega. Men maktab arxivini o‘rganib chiqmoqchiman va Shaferon haqida ba’zi eslatmalarni topmoqchiman, masalan, baholari bo‘lgan sinf jurnali.

— O‘zbekistonda qanday foydali ishlar qildingiz?

— O‘zbekiston futbol assosiasiyasi 1-viseprezidenti Ravshan Ermatovning taklifiga binoan “Bunyodkor” stadionida o‘zim o‘tkazgan sport jurnalistikasi bo‘yicha mahorat darsiga keldim. Men uchun Ermatov abadiy oliy darajadagi hakam bo‘lib qoladi.

Darvoqe, mahorat darsi davomida men uchun ramziy ma’noga ega bo‘lgan ikkita nashr o‘zbek futboli bilan bog‘liqligini esladim. Biri Ermatov bilan 2014-yil chempionatdan qaytganimdan so‘ng “Sport-Ekspress”ga bergan intervyusi, ikkinchisi “Sport-Ekspress”da o‘ttiz yil avval, 1992 yil 23 aprelda chop etilgan ilk nashrim. Bu o‘sha paytda Vladikavkazning "Spartak" klubida o‘ynagan, keyinchalik “Alaniya”ga nomini o‘zgartirgan jamoa yetakchisi Igor Shkvirin bilan suhbat edi. Menda bu gazeta bor.

Menga ham “Paxtakor-79” mavzusi qiziq (1979yil avgust oyida “Paxtakor”ning 17 nafar futbolchisi aviahalokatda halok bo‘lgan) Men To‘lagan Isoqov va Mixail Anning o‘g‘li Dmitriy bilan gaplashdim. Ko‘p qiziqarli narsalarni o‘rgandim. Mirjalol Qosimov bilan ham gaplashdim. Bularning barchasi Sport-Express sahifalarida e’lon qilinadi.

Shkvirin bilan uchrashishga muvaffaq bo‘ldingizmi?

- Kelganimni 1993 yildan beri tanish bo‘lgan yaxshi do‘stim va hamkasbim Alisher Nikimbayev bilib, birga haftalik FootballCouriergazetasiga, keyin esa Sport Expressga yozdik. Biz u bilan shu kungacha juda yaxshi muloqot qilamiz.

Xullas, O‘zbekistonda o‘tkazgan vaqtlarimni uning o‘g‘li Ravshan kuzatib turdi. Unga alohida rahmat aytmoqchiman. Mutlaqo ajoyib yigit, zamonaviy, yorqin. U bilan muloqot qilish men uchun katta baxt edi.

Ravshan va Alisherga rahmat Shkvirin bilan uchrashdim. Biz uning uyiga keldik va shunchaki samimiy, suhbat uchun emas, hayot haqida suhbatlashdik. Men uchun bu ham gestaltning yopilishi. Taqdirning yopiq halqasi. Balki keyingi tashrifimda intervyu olarman.

Afsuski, bolalikdagi kumirlarimdan biri, spartakiyachi Edgar Gess bilan uchrashishga ulgurmadim, chunki u ketishiga bir-ikki kun qolganida uning Toshkentda yashashini bildim. Faqat buning uchun men O‘zbekistonga minimal imkoniyat bilan qaytishga tayyorman. Mamlakatingizning diqqatga sazovor joylarining hammasini ko‘rmadim. Albatta, Samarqandda bir-ikki kun qoldim, lekin boshqa shaharlar ham bor – Buxoro, Xiva.

— Samarqandga tashrifingizdan taassurotlaringiz qanday?

- Futbol faxriysi Ilhom Yunusovga menga ko‘p narsani ko‘rsatgani uchun katta rahmat. Samarqand mening hayotimdagi eng yorqin madaniy taassurotlardan biridir. Ammo men dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlarida bo‘lganman.

Navro‘z bayrami kunlariga yetib keldim, shahardagi tantanalarni ko‘rishga muvaffaq bo‘ldim. Mening oldimga Samarqand keldi. Men palovning ajoyib turlarini ta’tib ko‘rdim. Menga hammasidan ham Samarqand palovi va Toshkentga Mirjalol Qosimov taklif qilgan to‘y yoqdi. O‘zbeklarning mehmondo‘stligi, yaxshi tabiati, menimcha, yana bir bor izoh berishga hojat yo‘q.

— O‘zbekistondagi qaysi holat kutilmagan bo‘ldi?

— Namangandagi stadiondagi muhit. Muxlislar juda emosional. Matbuot qutisida har bir stulda monitor borligi meni ham hayratda qoldirdi. Buni hatto Rossiyada ham ko‘rmaysiz.

Futbolchilar maydonda qaysi tilda gaplashadi?

- Men e’tibor bermadim, lekin Shomurodov intervyusida Mxitaryan bilan "Roma"da rus tilida gaplashishini aytdi. Darvoqe, Eldorning otasi bilan uchrashib, o‘g‘li urgan goldan so‘ng qo‘l berib ko‘rishish juda yoqimli bo‘ldi.

- O‘zbek futbolchilarining bu avlodini 90 yillar va 2000 yillar avlodi bilan solishtirish mumkinmi?

- O‘zbekiston klublari va jamoalari ishtirokidagi o‘yinlarni juda kam ko‘rdim. Lekin, masalan, Shomurodovni Maksim Shatskix bilan tenglashtirish mumkinligiga ishonchim komil. U haqiqiy hujumchi. Afg‘oniston bilan chegaradosh kichik shaharchadan bir yigit hozir Rimni zabt etmoqda. Shomurodov yaxshilangan Shkvirin.

Masharipovning harakatlari yoqdi. Uni ilgari o‘ynaganini ko‘rmaganman. Unda Qosimovga o‘xshashlikni payqadim.

Qirg‘iziston bilan o‘yinda dubl qayd etgan Igor Sergeev yomon emas. Aytgancha, o‘yin juda qiziqarli bo‘ldi.

- Rossiyalik tomoshabinlar O‘zbekiston jamoalari ishtirokidagi o‘yinlarga qiziqishadimi? Rossiya televideniyesida kontentning kamligini hisobga olgan holda.

- Nega yo‘q? Gap birinchi navbatda top-jamoalar haqida ketmoqda. Masalan, “Paxtakor” yoshi kattaroq muxlislar uchun brend bo‘lib qolmoqda. Rivaldo o‘ynagan, Skolari va Ziko murabbiylik qilgan "Bunyodkor" haqida yosh muxlislar eshitgan bo‘lsa kerak.

 Masalan, Mirjalol Qosimov “Alaniya”da qanday o‘ynaganini katta avlod yaxshi eslaydi. Hozir u Olmaliqning AGMK jamoasiga ustozlik qilmoqda, o‘g‘li Mirjamol ham yaxshi o‘yin ko‘rsatmoqda.

-  Agar RPL klublari xalqaro turnirlarda ishtirok etishdan chetlashtirilsa, Markaziy Osiyo davlatlari chempionatlariga rossiyalik futbolchilarning kirib kelishini kutish mumkinmi?

- Hammasi Rossiya klublaridagi maoshlarga bog‘liq. Agar yetakchi futbolchilarga yiliga uch bo‘lmasa, kamida bir million yevro maosh to‘lashda davom etsa va o‘rtacha maoshi 200-250 ming yevro darajasida bo‘lsa, bu haqida gapirishning hojati yo‘q. Albatta, futbolchilar Yevropaga ketishga harakat qilishadi, ammo madaniy yaqinliklariga qaramay, Markaziy Osiyo davlatlariga borishlari dargumon.

Tushunishimcha, ayni O‘zbekiston chempionatida maosh unchalik yirik emas. Hozir Rivaldo bilan “Bunyodkor”dek gullab-yashnagan vohalar yo‘q. Ammo birdaniga O‘zbekistonda katta pul to‘lay boshlasa, foizlar ortadi. Ammo Osiyo chempionlar ligasi rossiyalik futbolchilar uchun motivasiya bo‘la olmaydi. Hech kim faqat xalqaro maydonda chiqish uchun bormaydi.

- O‘zbekistonning UYEFAga ariza berishi mumkinligi haqida mish-mishlar yuribdi. Siz nima deb o‘ylaysiz?

— Qanday qilib bu mumkin, prinsipial jihatdan bilmayman. Nazarimda, agar kun tartibida shunday masala bo‘lsa, Ermatov o‘z intervyusida albatta aytib o‘tgan bo‘lardi. Qolaversa, O‘zbekiston terma jamoasi oldidagi asosiy vazifa jahon chempionatiga chiqish. Buni faqat Osiyo zonasida tajriba to‘plash orqali amalga oshirish mumkin.

- Agar O‘zbekistonga bir nechta yuqori sifatli ruslar kelsa, bu o‘zbek futboliga foyda keltirishi aniq.

- Rossiyaning eng kuchli sportchilari Rossiya Federasiyasi musobaqalardan butunlay chetlatilgan taqdirda “do‘st” davlatlar, masalan, O‘zbekiston bayrog‘i ostida musobaqalarni boshlashlari va nafaqat bezorilikdan qochishlari, balki Rossiya Federasiyasidan moliyalashda davom etishlari mumkinmi?

- Sportchilarni uyda tanqid qilishmaydi. Ko‘plab aqli raso odamlar sportchilar qandaydir tarzda o‘zini anglashi, xalqaro musobaqalarda qatnashishi kerakligini tushunadi. Terma jamoalarga o‘ta olmagan rossiyalik sportchilar fuqaroligini o‘zgartirganiga avval ham guvoh bo‘lganmiz. Ularga nisbatan zo‘ravonlik bo‘lmagan. Bunday vaziyatda sportchilar musobaqada qatnashish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Demak, bu rivojlanish ehtimoli juda katta. Bu, ayniqsa, individual sport turlari uchun to‘g‘ri keladi. Jamoaviy sportda buni qilish qiyinroq.

- Rossiyalik xokkeychilarni O‘zbekiston terma jamoasiga ommaviy ravishda fuqarolikka qabul qilish imkoniyati ko‘rib chiqildi. O‘zini baland ovozda e’lon qilgan, to‘liq tribunalarni to‘plagan, VHL pley-off bosqichiga chiqqan "Humo" xokkey klubi muvaffaqiyati fonida bu o‘rinli ko‘rinadi. Biroq, pandemiya tufayli hamma narsa to‘xtadi. Humo loyihasi Rossiyada qanchalik muvaffaqiyatli? Ular jamoani VHLda yoki hatto KHLda kutishyaptimi?

- Xokkeychilarni fuqarolikka qabul qilish odatiy holdir. Belarus yoki Qozog‘istonni eslash kifoya. Humo haqida bir necha bor eshitganman, jumladan, yaqin do‘stim Aleksandr Malishev klub matbuot xizmatida ishlagani uchun. Lekin men Toshkentdagi “Humo-Arena” oldidan o‘n marta o‘tib ketgan bo‘lsam-da, hech qachon ichiga kirib ko‘rmaganman. Bu juda zamonaviy muz saroyiga o‘xshaydi.

O‘zbekiston professional xokkey olamiga kirib kelmoqda.

Finlyandiyaning “Yokerit” va Latviyaning “Dinamo Riga” klublari KHLdan chiqib ketganini, shuningdek, Novokuznesk, Tolyatti va Xanti-Mansiyskda zamonaviy arenalar yo‘qligi sababli, Ligada Humo to‘ldirishi mumkin bo‘lgan ma’lum bir bo‘shliq bor. Agar munosib mablag‘ bo‘lsa, bir yildan keyin klub KHLga qo‘shilish uchun ariza berishi mumkin edi. Bu nafaqat o‘zbek xokkeyiga foyda, balki Latviya va Finlyandiya klublari ketganidan keyin pasayib ketgan KHLning xalqaro mavqeini ham ko‘taradi.