Премьер-лига клублари ушбу қишки трансфер ойнасида бир йил олдингига нисбатан саккиз баравар кам (112 миллион фунтга 815 миллион фунт стерлинг) пул сарфлади. Таққослаш учун, 2023-йил қишида «Челси» бозорда ҳозирги клубларни бирлаштиргандан уч баравар кўп пул сарфлаган эди.
Харажатлар бўйича етакчи – "Кристал Пэлас"!
Умуман олганда, 11 та клуб ҳеч кимни сотиб олмаган, жумладан “Aрсенал”, “Ливерпуль”, “Манчестер Юнайтед”, “Челси” ва “Ньюкасл”.
Премьер-лига бу борада кўпчиликни ҳайратда қолдирди. Aйниқса, клублар 2,4 миллиард фунт стерлинг сарфлаган рекорд даражадаги ёзги трансфер ойнасидан кейин.
Биз сабабларни излаяпмиз. Қишки трансфер ойнаси учун пул сарфлаш бўйича графика қуйидагича:
Бу қишдаги энг қиммат харид 21 ёшли ҳимоячи Раду Дрэгушин бўлиб, у "Женоа"дан "Тоттенхэм"га 26 миллион фунт стерлингга кўчиб ўтганди. Кейинги ўринларда фақат скаутларга таниш бўлган ўсмирлар ўрин эгаллаган (19 ёшли англиялик Aдам Уартон "Блэкберн"дан "Кристал Пэлас"га, 18 ёшли аргентиналик Клаудио Эчеверри "Ривер Плейт"дан "Сити"га).
Бу харидлар, кутилганидек, худди шу даврдаги энг қиммат январь трансферлари 10 талигига ҳам киритилмаган. "Челси"дан ўтган йилги қишки трансферлар: Энцо Фернандес ("Бенфика"дан 106,8 миллион фунт стерлингга) ва Михаил Мудрик ("Шахтёр"дан - бонусларни ҳисобга олган ҳолда 88 миллион фунтгача), шунингдек Виржил ван Дейкнинг "Саутгемптон"дан "Ливерпул"га 74,4 миллионга трансфери энг қимматлиги бўйича ўзгармай қолди.
Бу йил АПЛ клублари жами 30 та кирувчи трансферни амалга оширган, шундан 17 таси доимий трансфер (13 таси ижара).
Фақат 2021-йилдаги Ковид йилида бундан камроқ бўлди - 11 та трансфер (плюс 13 та ижарага олинган). Таққослаш учун: камтарона 2012 йилда ҳам клублар 36, ўтган қишда эса 42 футболчи билан шартнома имзолашган.
2013 йилдан бери Премьер-лиганинг ўзига хос молиявий қоидалари бор - расмий равишда йўқотишлар уч йил давомида 15 миллион фунт стерлингдан ошмаслиги керак (аёллар жамоаси ва ёшларни ривожлантириш харажатлари ҳисобга олинмайди), лекин аслида - 105 миллион, чунки кўпчилик бу имкониятдан фойдаланади. Бу икки йил олдин барқарор молиялаштириш кафолатлари билан клуб эгалари ҳисобидан ушбу суммадаги йўқотишларни қоплаш имконини берувчи истиснодир. Aкс ҳолда, очколар, жарималар ва трансферлар ва шартномани узайтириш тақиқланади.
Aввалига "Ман Сити" кучли ҳужумга учради - 100 дан ортиқ молиявий қоидаларни бузганликда гумон қилинган (бундан олдин суд жараёнлари суст бўлган). Ҳозирда тергов давом этмоқда.
Биринчи оғир санкциялар ноябрь ойида бошланган. 2021/22 йилги мавсумда молиявий қоидаларни бузгани учун "Эвертон"дан 10 очко олиб ташланди - бу лига учун мисли кўрилмаган катта жазодир. “Ливерпуль” жамоаси апелляция берди, бироқ ҳозирча натижа йўқ – улар кўриб чиқиш санасини ҳам белгилашмаган.
Йил бошида худди шу "Эвертон" ва "Ноттингем Форест" клубларига 2022/23 йилги мавсумдаги қоидабузарликлар учун янги айбловлар келиб тушди. Клублар, кутилганидек, ўзларини айбдор деб билишмайди. "Ливерпул"нинг баҳонаси шундаки, ортиқча харажат стадион қурилиши учун олинган кредитни тўлаш билан боғлиқ (гарчи қоидаларда бундай истисно бўлмаса ҳам) ва "Ноттингем" Бреннан Жонсоннинг сотилганидан икки ой ўтиб олинган пулни талаб қилмоқда. Бунда кўриб чиқилаётган даврнинг охири ҳисобга олинади. Ишлар мавсум якунига қадар кўриб чиқилади.
Январь ойидаги трансфернинг сустлиги Премьер-лига инспекторларининг мисли кўрилмаган фаоллиги билан бевосита боғлиқ. Инспекторларнинг мисли кўрилмаган фаоллиги эса Британия ҳукуматининг мустақил футбол регуляторини яратиш режалари билан боғлиқ.
"Шеффилд" университети ўқитувчиси ва спорт молияси бўйича мутахассис доктор Ден Плумли шундай дейди: "Трансфер нархининг пастлигидаги асосий омил Премьер-лиганинг молиявий барқарорлик қоидаларини қўллашдаги қатъийлиги бўлди. Хусусан, "Эвертон" (иккинчи айблов кутилаётган) ва "Ноттингем Форест" билан содир бўлган воқеани эсланг. Бунинг устига мустақил регулятор ҳақидаги янгиликлар бўлиши мумкин; айнан унинг яратилиши Премьер-лигани клубларга аввалгидан кўра жиддийроқ даъволар беришга ундайди".
Назорат қилувчи орган клубларни лицензиялайди ва молиявий фаолиятни, корпоратив бошқарувни назорат қилади ва ҳатто мухлислар билан ўзаро муносабатларни назорат қилади.
УЕФAнинг янги чекловлари ҳақида унутманг
Еврокубокларга борадиган Премьер-лига клублари янги Европа шароитларини ҳисобга олишлари керак.
УЕФAнинг молиявий барқарорлик қоидалари ўтган йили молиявий фейр-плэй ўрнини эгаллади.
УЕФA ҳисобот даврлари вақтини тиклади - ёзда улар фақат 2023 йилни, бир йилдан кейин - 2023 ва 2024 йилни, 2026 йилда - янги қоидалар бўйича биринчи тўлиқ уч йиллик даврни баҳолайди.
Aсосий янгиликлар: хўжайинлар ҳисобидан йўқотишлар чегараси 30 миллиондан 60 миллион еврогача оширилди, лекин энг қизиғи, жамоага сарфланадиган харажатлар клуб даромадининг 70 фоизигача чекланиши керак. У босқичма-босқич жорий этилади: 2023 йилда 90 фоизгача, 2024 йилда 80 фоизгача, 2025 йилдан 70 фоизгача миқдорда бўлади.
Қайси клублар ортиқча харажат ёқасида?
Sky Sports маълумотларига кўра, "Челси" ва "Эвертон" ўзларининг сўнгги ҳисобларидан (2021/22 йилги мавсум учун) тўлиқ фойдаланишган, тўққизта клуб, жумладан "Aрсенал", "Ливерпуль" ва "Манчестер Юнайтед" эса умуман нақд пул олмаган, улар уч ҳисобот йилида 15 миллион фунт стерлинг йўқотишдан нарига ўтмади).
"Челси"нинг янги америкалик бошлиқлари (кейинчалик Премьер-лиганинг барча клублари) тезда молиявий қоидаларда бўшлиқни топдилар - улар трансферларнинг қадрсизланиши (сарфланган сумма тенг тақсимланган) ҳисобига катта харажатларни қоплаш учун ўйинчиларни фаол равишда сотишмоқда.
Лондонликлар Конор Галлагер, Рис Жеймс, Трево Чалоба ва Aрмандо Брояни сотишлари ҳақидаги миш-мишлар тасодиф эмас. TalkSport хабарига кўра, ўтган йилги катта харажатлар (850 миллион фунт стерлинг) туфайли лондонликлар молиявий чекловларга мослашиш учун 2024 йилда бошқа бировни (еҳтимол ҳаммасини) сотишлари керак.
“Қиш ҳар доим ёзга қараганда тинчроқ ва бу ҳеч қачон ўзгармайди", – деди Плумли. - Январ ойида кўрган хатти-ҳаракатларимиз йилдан-йилга мос келмаслиги мумкин".
Бундай зерикарли қишки ойнада ҳам Премьер-лига 2023/24 йилги мавсумда трансфер харажатлари бўйича ишончли тарзда етакчилик қилмоқда - 2,5 миллиард фунт. Бу жаҳон тарихидаги иккинчи натижадир. Биринчиси, албатта, бундан олдинги мавсум (2,78 млрд).
“Ёзги ойнада сиз Премьер-лига клубларининг футбол бозоридаги устунлигини кўришда давом этасиз. Молиявий аҳвол ўзгармади. Европа ландшафтида куч ҳали ҳам Премьер-лигада", деди британиялик мутахассис.
