Тан олиш керак охирги вақтларда кўплаб футбол журналистлари Олий Лига ҳақида мақолалар ёзар эканлар, асосий эътиборни ПФЛ жамоаларни сонини қисқартириш ёки Қозоғистон ва Ж.Корея чемпионатларининг тамойилларини Олий Лигамизга тадбиқ этиш кераклиги ҳақида айтиб ўтмоқдалар.
Мана, яқинда журналистлар Нодирхўжа Йўлдошев ва Бекзод Назаров ҳам ўз фикрларида Олий Лига жамоалари сонини қисқартириш кераклилиги ҳақида айтиб ўтибдилар. Бу ҳақида шу қадар кўп айтилмоқдаки, худди 2015 йилги мавсумда Олий Лигамизда 10 та жамоа қатнашадигандек тасаввур уйғонмоқда. Шу муносабат билан мен ҳам ўз фикрларимни билдиришни истадим.
Мен бир неча йиллардан буён чемпионатимизни кузатиб борувчи футбол мухлиси сифатида Олий Лига жамоалари сонини қисқартирилишига салбий қараган бўлардим ва бу қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлиги ҳамда бунинг оғриқли асоратлари ҳақида айтиб ўтмоқчи эдим.
Тасаввур қиламиз, Олий Лига жамоалари сонини қисқартирилиши ҳақидаги мақолалари ЎФФ ва ПФЛ маъсулларига етиб борди ва ПФЛ раҳбарияти чемпионатимиз форматини ҳудди Қозоғистон ва Ж.Кореядаги каби форматга ўзгартирди, энди Олий Лигамизда 10 та жамоа қолди ва улар чемпионатдан сўнг Плей-Офф босқичида иштирок этадилар ёки 4 та даврада ўйнайдилар.
Бир қарашда бу фойда бериши мумкин, тасаввур қилиб кўрсак, 2015 йилги мавсумда футболчилар учун (ўша 10 та жамоа футболчилар учунгина) ўйинлар сони кўпайди ҳамма футболчилар ўйин амалиётига эга бўлишмоқда, 10 та жамоа нинг ҳар бири ўз таркибига «ўйнайдиган» легионерлар жалб қилишди, Олий лигада йиллар давомида тўп сураётган бир нечта жамоалар 1-лигага тушиб кетганидан сўнг 1-лигада ҳам бироз ўсишга эришилди. Мухлисларнинг ҳам Олий лигага эътибори бирозгина ўсди ҳам, деб ҳисоблайлик. Лекин, ишонинг, бу формат Ўзбек футболи учун эмас, бу формат Ўзбекистон Миллий чемпионатини ботқоққа ботишига сабаб бўлади, холос.
Энди юқоридаги фикрларимни асослаб берсам.
Ўзбекистоннинг 60% ҳудудини катта футболдан маҳрум этилиши. Олий лиганинг бугунги ва айни дамдаги ҳолатидан келиб чиқиб фикр юритамиз, яъни Олий Лигада 10 та жамоа қолиши учун хозирги 14 та жамоадан охирги 6 та жамоа Олий лигани тарк этди, деб ҳисоблайлик. 1-лигадаги энг кучли 2 жамоаси Олий лигага қўшилди. Бу билан биз нимага эришамиз?
Агар бугунги кундан келиб чиқиб айтсак, ҳозирги клублардан фақат 8 таси Олий Лигада қолган, булар: "Пахтакор", "Локомотив", "Бунёдкор"(учаласи Тошкент шаҳри жамоалари), "Олмалиқ" (Тошкент вилояти), "Насаф", "Машъал" (Қашқадарё), "Навбаҳор" (Наманган) ва"Динамо" (Самарқанд).
Бу 8 жамоага 1-лигадан чиқган иккита жамоани қўшамиз: "Шўртан" (Қашқадарё) ва "Қўқон-1912" (Фарғона).
Ана сизга Олий лиганинг 10 та жамоадан тузилган формати, амалда Олий лигада Ўзбекистоннинг фақатгина 6 та шаҳридагина катта футбол қолди. Биз Олий лига жамоалари сонини қисқартириш билан Ўзбекистон нинг 55% қисмини Олий
лигадан маҳрум этганимиз қолади, холос.
"Бухоро", "Андижон", "Қизилқум" (Навоий), "Металлург" (Бекобод), "Нефтчи" (Фарғона), "Сўғдиёна" (Жиззах) каби жамоаларни Олий Лигадан четлатиб юбориш билан биз Бухоро, Андижон, Навоий, Жиззах, Фарғона ва Бекобод шаҳарларини Хоразм, Сурҳондарё, Сирдарё вилоятлари каби катта футболдан маҳрум қиламиз.
Терма жамоалардаги тақчиллик.
Яна бир жиҳат: Ўзбекистоннинг исталган ёшдаги терма жамоалари мурабийлари фақатгина Олий Лига жамоаларидангина футболчиларни йиғинларга жалб қиладилар,
МТЖ асосини легионерлар ташкил этадилар ва амалда Олий лигадаги энг сара футболчиларгина МТЖ футболкасини кийишга муваффақ бўлмоқдалар, 1-Лигадан МТЖга футболчи чақирилишига кўзим етмайди, ҳатто Олий лига жамоалари сони 10 эмас, 8 та бўлса ҳам.
Ўсмирлар, Ёшлар ва Олимпия терма жамоалари таркибларида ҳам 1-Лига жамоалари тўп сурувчи футболчилар саноқли. Олий Лига жамоалари сонини 10 та қилиб қўйиш билан биз аксарият футболчиларни терма жамоа футболчиси бўлиш имкониятидан маҳрум этамиз, яъни, тоғни урса талқон қиладиган, Олий лигада ўйнаб, ўзини кўрсатадиган футболчиларимизни ҳеч ким кўрмайдиган 1-Лигага бир томонлама чипта билан юборамиз.
Ўйин амалиёти ва ёш футболчиларнинг фаолиятига қўйилган нуқта
Яна бир жиҳат. Шундоқ ҳам янги қонга мухтож бўлиб турган Олий лигамизни «реанимация» га тушириб қўямиз, нимага деган саволга жавобим қуйидагича: Айни дамда 14 та жамоада 23 ёшгача бўлган футболчилардан камчилиги майдонга тушмоқда, асосан Олий лига мураббийлари 25-32 ёшдаги футболчиларга ишонадилар, агар Олий Лига жамоалари сони 10 та қилиб
қўйилса, Олий Лигадан кетган тажрибали футболчилар қишки йиғинда Олий лигада қолган жамоалар машғулотларида иштирок этадилар ва шундоқ ҳам ўйин амалиётига саҳродаги балиқдек мухтож бўлиб турган 18-23 ёшли футболчиларни ўрнини 1-Лигада ЎЙНАМАСЛИК УЧУН жонини беришга тайёр ТАЖРИБАЛИ футболчилар банд этиб қўйишади.
Чемпионлик пойгасидаги пойгачилар
Хозир Олий лигада фақатгина 3-4 жамоа чемпионлик учун кураша олади қолган жамоаларда эса мақсад йўқ, дея кўпчилик нолимоқда. Эмишки Олий лига жамоалари сонини қисқартириш бу муаммони ечими экан. Олий Лига жамоалари сонини қисқартириш билан чемпионлик пойгасида иштирок эта оладиган
жамоалар сонини 3-4 тадан 2-3 тага тушириб қўймасмикинмиз ?
Футболчиларимизни уволига қоламиз. Қолаверса , биз Олий лига жамоаларини қисқартириш билан 6 та жамоада харакатланаётган 75 дан зиёд футболчини 1-лигага бадарға қиламиз. Балки, улардан, ана боринг 10 таси Олий Лиганинг
бошқа жамоалари билан шартнома имзолашни уддасидан чиқишар, қолганларичи? Мисол учун, "Нефтчи"даги сифатли футболчиларни 1-лигадаги сифатсиз майдонлар, бўм-бўш стадионлар, ҳакамларнинг шубҳали қарорлари ва телевидниенинг кам эътибори билан (1-лига учрашувлари ТВ да намойиш этилмаслиги назарда тутилганда) қанчадан қанча футболчиларимизни пичоқсиз сўямизми ёки тириклайин кўмамизми?
10 та жамоа ? Бу билан нимани ўзгартира оламиз ? Бир нарсани тушуниш керак, агарда ПФЛ Чемпионат форматини ўзгартириб, жамоалар сонини 10 та қилиб қўйса ҳам бу амалда бирозгина Олий Лига сифатини оширар, лекин 1-лигани бундан-да баттар аҳволга солади. 1-лига ўзини ўзи кемирганча, унданда ёмонроқ аҳволга тушади, нари борса 2-лига кучаяр (1-лигадан тушиб кетган жамоалар эвазига). Тушуниш керакки, ПФЛ регламентни ўзгартириб, жамоаларни қисқартирар, лекин амалда бошқа масалалар шундайлигича қолиб кетаверади, яъни майдон аҳволи хозиргидайлигича қолади, Олий Лига рекламаси ҳам хозиргидек қолаверади, Кубоклар ҳам бир қулоғидан айрилаверади,ҳаттоки жамоалар сони 10 та бўлганидан кейин ҳам майдон четидаги шитларга "Ўзбекистон Профессианал Легуа"деб ёзилганича қолаверади, фақат бадал пуллари янада қимматлашади,14 та жамоа тўлайдиган бадал пулининг юки 10 та жамоага тушади.
1-Лига учун қайси Ҳомий пул беракан? Яна бир жиҳат, агарда Олий Лигадан "Бухоро", "Андижон", "Қизилқум", "Металлург", "Нефтчи", "Сўғдиёна" каби жамоаларни чиқариб юборсак, 2015-йилнинг ўзидаёқ анашу жамоаларга Ҳомийлар томонидан ажратилаётган йиллик маблағлар 50% га қисқартириб юборилади (ҳеч қайси раҳбар 1-лигада ўйнайдиган жамоага Олий лигадагидек маблағ ажратмайди). Маблағни тортилиб қолиниши қандай оқибатларга олиб келишини ўйлашга ҳам қўрқаман.
Хулоса: Юқоридаги фикрларимдан келиб чиқиб айтаман, менимча Олий лига жамоалари сонини қисқартириш - бу нотўғри, балки бу усул Қозоғистон учун ёрқин келажакни таъминлаган бўлиши мумкин, лекин биз Ўзбекистонмиз, биз бир жамоада 10 та Легионер ўйнайдиган, Миллий терма жамоа рейтинги 100таликга ҳам кирмайдиган Қозоғистонга қараб ниманидур ўрганишимиз керак емас, биз агар керак бўлса дунёнинг ТОП-5 чемпионатларидан (Англия, Испания, Германия, Италия, Франция) андозалар олишимиз керак. Биз кимнингдур эмас ўзимизнинг футбол тамойилларимизга асосланган ҳолда ривожланишимиз керак. Ҳозир шундоқ ҳам ўзбек футболида қўлга киритилаётган натижалар бўйича МДҲ давлатларида Россия ва Украинадан кейинги ўринда турибмиз.Агар биз ўз ривожланиш йўлимизда оғишмай бораверсак, ўзбек футболини ёрқин ва нурликелажакда кўрамиз деб бир футболнинг жонкуяр мухлиси сифатида айтган бўлардим.
Х. Улуғбек (Bek_Uzbekistan)
