Халқаро футбол федерацияси - ФИФАнинг айни пайтдаги ҳолатига ҳавас қилиб бўлмайди. Чунки, ўтган ҳафтада бир йўла уч йирик компаниялар ташкилотга ҳомийлик қилишдан бош тортишди. Бундан аввалроқ эса яна иккита фирма худди шу ишга қўл урганди. Бошқача айтганда, ФИФА – реклама мақсадлари учун ярамайдиган ишончсиз ташкилотга айланиб улгурди, ҳисоб. Нега бундай бўляпти?! Муаммонинг илдизи қаерда?! Қуйида сиз билан шу саволларга ойдинлик киритиб олишга ҳаракат қиламиз...
Ички терговлар
Очиғини айтиш керак, ФИФАдаги жанжаллар ЖЧ-2018 ва 2022 мезбонларини аниқлаш жараёнидан сўнг бошланди. Зеро, ФИФА бу ишларда ростдан ҳам ўз имиджига жиддий путур етказиб қўйганди. Хабарингиз бор, 2010 йилнинг декабрида ўтган овоз бериш жараёнидан сўнг Қатар ва Россия давлатлари футбол оламидаги энг йирик турнирга мезбонлик қилиш ҳуқуқини қўлга киритишди. Ғолиблар номи аниқланганидан бир неча ой ўтиб, Европа ОАВларида сайловлар вақтида бир қанча коррупцияга оид ноҳалол ишлар бўлиб ўтгани эълон қилинди. Шу боис, ФИФА тартиб-интизом қўмитаси раҳбари Майкл Гарсия енг шимариб, ташкилот ичида тергов-суриштирув ишларини бошлаб юборди. Бу терговлар бир йилдан кўпроқ давом этди ва шу вақт ичида ташкилот ходимлари 75 кишини сўроқ қилишди. «Иш» юзасидан 200 саҳифадан ортиқ маълумот тўпланди. Охир-оқибат, ФИФА Россия томонидан ҳам, Қатар томонидан ҳам ҳеч қандай қоида бузилмаганини тан олиб, уларни айбловдан халос қилди. Ташкилотнинг якуний хулосасидан барча қониқди, фақат, Гарсия эмас. Майкл ўзи тайёрлаган маърузада ФИФАнинг якуний ҳисоботларини «хатоларга тўла» ва «айрим фактлар бўялган» деб баёнот қилди.
«Мен ўзим тайёрлаган ҳисоботни ФИФА тартиб-интизом арбитраж палатаси раҳбари жаноб Ханс-Йоахим Эккертга тақдим қилдим. У эса менга жавоб тариқасида маълумотлар фақат қисқартирилган ҳолатда эълон қилинишини айтди. Ваҳоланки, бу ФИФАнинг қизиқишларига бутунлай тескари эди. Албатта, мен тўплаган айрим далиллар бутунлай йўқотиб юборилганди. Шунда ҳисоботимни тўлиқ ҳолда чоп этишларини талаб қилдим. Аммо бунинг ўрнига ижроқўм вакиллари каминани одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилмасликда айблаб, мени терговга тортишди», - деганди Майкл Гарсия. У шунингдек, 430 саҳифалик материаллардан атиги 42 саҳифа қолганига ҳам алоҳида эътибор қаратган. Шу тариқа, ҳамкасбларига нисбатан бутунлай ишончини йўқотган Майкл Гарсия истеъфо бериб, ишдан кетди. ФИФА президенти Йозеф Блаттер эса Гарсиянинг «қилиғи»дан ҳайратга тушганини айтди, холос.
Хуллас, ФИФАнинг расмий текширувларига қарамай, айнан шу вақтда ташкилот обрўсига путур етди. Инглиз ОАВларида айтилишича, Гарсияга боғлиқ худди шу можаро туфайли бирданига бешта йирик компаниялар ташкилот билан ҳамкорликни тўхтатишди. Мазкур можарога бирор қўшимча қилиш шартмасдек кўринади-ю, аммо ўрни келганда, бразилиялик футбол афсонаси Ромарионинг сўзларини эслаб ўтмасак бўлмайди. Ромарио гапни мухтасар қилиб, Блаттер ва ФИФА Бош котиби Жером Валькеларни «ўғрилар, коррупционерлар ва рэкетчилар» деб таърифлаб қўя қолганди.
Ғарб. Санкциялар
ФИФА манзилига йўлланган навбатдаги танқидларнинг каттагина улуши Украинадаги нотинч вазият билан боғлиқ. Ушбу ўлкадаги вазият туфайли Россия-Америка муносабатлари бузилгач, аниқроғи, 2014 йил мартида америкалик икки сенатор - Марк Кирк ва Дэн Коатс жаноб Блаттерга мурожаат қилиб, Россияни ташкилот аъзолигидан чиқаришни, мамлакатга берилган ЖЧ-2018 мезбонлиги ҳуқуқини бекор қилишни, қолаверса, Россия терма жамоасини Бразилия-2014дан бадарға қилишни сўрашди. Сенаторларнинг фикрига Буюк Британия вице-премьери Ник Клегг ҳам қўшилди. Бу талаб ва истакларга «Р-Спорт» орқали жавоб берган Блаттер интервьюда шундай деганди: «Биз мамлакатга ҳам, унинг раҳбарларига ҳам ишонамиз. ФИФА рад қилиб бўлмайдиган тарзда Россияда ўтадиган мундиални қўллаб-қувватлайди. Қачонки, Шимолий Америкадан мактуб олсак, уларга «Бу - футбол, сиёсат эмас...» деб жавоб берамиз».
Сайловлар-сайловлар...
Блаттер ФИФА президентлиги лавозимини 1998 йилдан бери ўзида ушлаб турибди. Боз устига, швейцариялик функционер шу йилнинг май ойида бўладиган сайловларда ҳам ўз номзодини олға сурмоқчи. Март ойида 79 ёшга тўладиган амалдор дунё футболига ҳалиям фойда келтира олишига тўлиқ ишонади. Аммо унинг бу фикрига кўпчилик мутлақо қўшилмайди. Масалан, унинг биринчи рақамли мухолифи, УЕФА президенти Мишель Платини. Европа футболи раҳбарининг айтишича, у навбатдаги сайловларда Блаттернинг номзодини қўлламайди ва у «аллақачон курсини бўшатиб қўйса бўларди», деган фикрда. Ҳозирда президентлик курсиси учун Блаттерга уч киши рақобат қилиши мумкин. Булар: ФИФА бош котиби Жером Шампань, Иордания шаҳзодаси Али бин Ал-Ҳусайн ва франциялик собиқ футболчи Давид Жинола. Йирик компанияларнинг ҳомийликдан воз кечишлари эса швейцариялик амалдорни анчагина обрўсизлантириб қўйди.
Йўқотиш
Уч йирик ҳомий - Castrol, Continental ва Johnson & Johnson компанияларининг ФИФАдан юз ўгириши, улардан олдинроқ Sony ва Emirates фирмаларининг ҳамкорликни тўхтатиши туфайли ташкилот 1,5 миллиард доллардан айрилди. Ҳозирча ФИФА билан Adidas, Coca-Cola, Visa ва Hyundai компаниялари ҳамкорлик қилишмоқда. Аммо улар ҳам эртами-кеч футболнинг бош ташкилоти билан алоқаларни узиши мумкинмаслигига ҳеч ким кафолот бера олмайди. Германиянинг Focus ахборот аегнтлигида айтилишича, айни кунларда ФИФА юқоридаги йўқотишлар ўрнини зудлик билан қоплаш учун ўзига янги ҳомийлар изламоқда. ФИФАдагиларнинг бу борада айниқса, Samsung ва Qatar Airways компанияларидан умидлари катта. Аммо мазкур фирмалар тобора обрўсизланаётган ташкилот билан ҳамкорлик қилишга рози бўлишармикан? Ҳамма гап шунда...
