Юртимизда чоп этиладиган футболга оид газеталарнинг мазмун ва моҳияти жиҳатидан бир-бирига ўхшаш бўлишига қарамасдан, мен доимо уларнинг барчасини харид қиламан.
Сешанба куни 4та газета қўлимда бўлади. Менга таниш ва таниш бўлмаган ижодкорларнинг фикр-мулоҳазалари мени қизиқтиради. Уларнинг ютуқ ва камчиликлари билан кўпинча ўзлари билан ўртоқлашаман. Чунки уларнинг кўпчилиги мендан анча ёш.
Бу сафарги таклифларимни мақола орқали етказмоқчиман. Чунки бунга сабаблар етарли.
Биринчиси, Бобомурод Абдулланинг «Корнер»ми ёки «Бурчак тупи»? мақоласи. Баъзи фикрларига тўлиқ қўшилмасам-да, лекин мақолада ўринли фикрлар билдирилган. Фақат алам ва нафрат билан ёзилганлигини тушуниш қийин. Чунки журналист танқид билан шахсиятга тегиш, бировнинг устидан кулишнинг фарқига бориши керак. Назаримда, Бобомурод шарҳловчи укаларим билан стадионларда учрашганида эътирозларини тушунтирганда мақсадга мувофиқ бўларди. Ҳар ҳолда ҳамкасблар бир-бирларини тушунишлари табиий ҳол ва фойдаси кўпроқ бўларди, деб ўйлайман. Чунки ҳар бир ҳаракатнинг тагида мақсад ётади. Мақсад эса фойдаси кўпроқ тегадиган йўлни тўғри танлашдир. Бўлмаса қилаётган ишингдан не наф. Мақола ҳақида кўпчилик ҳамкасбларим билан фикр алмашдим. Албатта кимдир уни мақтади, кимдир ёмонлади. Нима дейишганини ёзмай қўя қолай («у ўзи шунақа, доимо тирноқ остидан кир қидиради», дейдиганлар ҳам учради). Яна бошқаси парвоям қилмади. Газета бироз варақлаб кўрилганда эса кўпчилик ҳоҳолаб кулиб юборишди. Чунки «Майдапас футбол – «капут» мақоласида Бобомурод миллийликка умуман эътибор бермасдан ўзининг иккинчи мақоласига қарши чиққан эди. Бу эса унинг фикрларини сохтага айлантирди-қўйди. Бошланди кесатиқлар. «Пичоқни ўзингга ур, оғримаса бировга», «Гадонинг душмани гадо бўлади», «Олдин ўзингга боқ, кейин ногора қоқ»...
Ҳурматли (жаноб эмас), Бобомурод. Мен эса “пас”, “капут”, “барсук”, “контрҳужум”, “рельс”, “рационал”, “фундаментал”, “молекулалар”, “антитанқидий”, “глобалист” каби сўзларингизни танқид қилмоқчимасман, шарҳловчи укаларимни ҳам оқламоқчимасман. Чунки ҳеч ким хатодан холи эмас. Аввало бизга эътиборли бўлганингиз учун раҳмат. Албатта, биз тегишли хулосаларни чиқарамиз. Фақатгина шуни айтмоқчиманки, фикр билдирилаётганда «менинг назаримда», «менинг фикримча», «менинг наздимда», «менимча» каби сўзларни кўпроқ ишлатишингизни хоҳлардим. Бу ҳақда бошқа ёзувчи журналист укаларимга ҳам кўп гапирганман. Чунки у фақат сизнинг фикрингиз, қонун эмас. Эртага нима бўлишини сиз билмайсиз. Масалан, “майдапас футбол – капут”, “Барсанинг даври тугади”, “Мессининг даври тугади”, дейишдан олдин «мени назаримда» ёки «мени фикримча» деб қўйсангиз бўлди, олам гулистон. Эртага «Барселона» ютишда давом этса уялиб қолмайсиз. Худди «Милан» билан бўлган ўйиндан кейин кўпчилик изза бўлиб қолганидек. Ўшанда ҳам кўпчилик «Барса» даври тугади, дейишган эди. Модрич Ўзилдан кучлироқ, дейиш учун ҳам аввало “менинг фикримча” дейиш керак. “Реал” “Гранада”дан кучли демоқчи, бўлсангиз қўшимча сўзлар шарт эмас албатта, менинг фикримча.
“Барса”нинг “асаббузар, майдапас футболи”, “тўп назорати устига қурилган эзма футбол”, “барсукча футбол” каби жумлаларни ишлатганингиз нафақат бошқаларга, балки ўзингизга бўлган ҳурматсизликдир. Бу одобсизликдан бошқа ҳеч нарса эмас. Нафратингизни ичингизда сақлаганингиз маъқул. Чунки фарзандингиз сиз учун қанчалик қадрли бўлганидек, ўша услуб ҳам ким учундир қадрлидир. Сизга ёқмайдиган услуб бу ёмон услуб дегани эмас. Чунки ўша услуб “Барса”ни ушбу мавсумда Испанияда чемпион қилди, ЕЧЛ ва Испания кубогида ярим финалгача олиб келди... Иньестага телефон қилдим. Бобомуродга ёқмаса, ўйнамай қўя қолайлик деди (бу ҳазил).
Фикримча, “Барселона” ҳали ҳам дунёнинг энг кучли жамоаларидан биридир. Мен уларни катта меҳнат эвазига қурилган махсус қурилмага ўхшатаман. Қайсидир қисми бўлмаса яхши ишламайди. Лекин ҳамма қисми бўлса шундай ишлайдики... ҳакамлар уч марта хато килсалар ҳам, “Бавария”дек ракиб билан тенгма-тенг кураш олиб бориши мумкин, фикримча. “Инқироз” деган сўзнинг ҳам маъносини тушуниб олишингиз керак.
Ёки «Реал» мағлубиятга учраса ҳам дунёнинг энг кучли жамоаларидан бири бўлиб қолаверади. Энг зўр қарши ҳужум ва тотал футболи тамом дегани эмас, “Бавария”нинг ютуғи наҳотки «капут» деган сўзга асос бўлса. “Бавария” финалда ютқазса шиддаткор, тажоввузкор, атлетик футбол капут деб ёзиш керакми?! Йўқ, албатта. Ҳамманинг услуби ўзига қадрли. Дунёнинг энг зўр футболчиси Месси ҳақидаги фикрингиз ҳам ғалати. Агар мухлис шундай фикрлар билдирганда ҳам тушунардим. Чунки улар беғубор бўлади. Мағлубиятда шарҳловчини айблашади, гол уролмаса ўйинчини сўкишади, гол урса кўкларга кўтаришади ва ҳ.к.
«Шўртан» –«Навбаҳор» учрашуви шарҳловчиси ҳақидаги фикрларингиз ҳам мантиққа зид. «Адашиб кетди» билан «фарқига бормади» ўртасида катта фарқ бор. Чунки шарҳловчимиз 90 дақиқа ҳакам билан мураббийни фарқига бораётган эди-ку. Охирида шошиб адашган бўлиши мумкин. Лекин бу Игорь Криушенкони танимади, дегани эмас-ку. Бу танқидми ёки кир қидириш? Мақола ёзаётганда неча марта ўчириб, неча марта тўғрилаш имкониятингиз бор сизда. Кичкина мониторга қараб ўйинни шарҳлаётганда шарҳловчида унақа имконият йўқ. Лекин юқорида айтиб ўтганимдек, баъзи фикрларингиз ўринли. Камчиликлар устида албатта ишлаймиз. Бизга ўринли танқид бўлса бўлди. Яқинда энг яхши кўрган укаларимдан бири Хушнудбек «Реал» - «Барса» ўйинида Давроннинг менга берган саволини бошқача тушунган эди. Яъни, Даврон фақат “Барселона” ҳақида сўради. Савол «Барса» ва «Реал»ни таққослаш ҳақида эмас эди. Лекин Хушнудбек тушунмасдан “Реал” ҳам кучлилар билан ўйнаяпти-ку, деб ҳайрон қолдирди. Ҳасан нега чарчади? –деган саволга Ҳасан ўтин ташиб чарчади, Ҳусан ўтин ташиб чарчамади, деб жавоб бермайман-ку... Факат Ҳасан ўтин ташиб чарчади деб жавоб бераман.
Шуни ҳам айтиб ўтмоқчиманки, футболни ўта бадиийлаштириш ҳам керак эмас. Масалан, “ўлкамизда баҳор”, “футбол карвони йўлга тушди” қабилидаги шоирона гаплар унча ярашмайди, мени фикримча. Лирика спортга қарама-қарши. Шарҳда шеър айтиб берсак тасаввур қилинг. Шунингдек, “корнер”ни сиз айтганчалик бурчак тўпи деб ҳам бўлмайди, аслида. Чунки тўп бурчакники эмас. Бурчак зарбаси дейилади. Жарима тўпи эмас, жарима зарбаси дейилади, аслида. Лекин мухлислар бу ибораларни ҳазм қилишяпти. “Аут”, “офсайд”, “техника”, “дриблинг”, “пенальти” каби сўзларни футболдан олиб ташлаш нотўғри, деб ўйлайман. Унда футболни оёқ тўпи дейишимизга тўғри келади. Исмларни ўзбекчалаштиришга ҳам мен каршиман. Яҳё Тўражон, Зайниддин Зайдон ва ҳ.к.
Кейин ҳар бир кўрсатувни ўз мақсади, режаси бор. «Футбол шарҳи»да миллий чемпионатимиз мусобақаларидан ташқари, ўзбек футболидаги ютуқ ва муаммолар ҳақида гап боради. «Турдан-тургача» кўрсатуви мухлисларнинг талаб ва истакларидан келиб чиқиб тайёрланяпти. Жамоаларимиздаги ютуқ ва камчиликларга ҳам эътибор қаратиляпти. Жаҳон футболи ва футболчиларидан керакли жиҳатларини, ижобий томонларини ўрнак олиш барчамизнинг вазифамиздир. Месси, Роналдудек бўлишни қайси болакай хоҳламайди дейсиз. Бу борада Давронни қўллаб-қувватлаш керак. Даврон ҳам, Дилшод ҳам ўз ишининг усталари. Ишонасизми, фаолиятим давомида шарҳловчи бўлишни хоҳлаган, газета ва радиоларда ишлаган 100 нафарга якин журналистлар синовдан ўта олишолмаганлигини биламан. Уларнинг қанчаси камеранинг ҳайбатини енга олишолмаган.
Мен «Футбол мундиал» газетаси ва «Нефтчи» клуби раҳбарларидан ҳам хафаман. Бўлиб ўтган воқеаларда эса кўпроқ клуб раҳбарларининг хатолари сабаб бўлди, деб ўйлайман. Яъни, улар воқеалар шундай тус олишини олдиндан ҳис қилишлари керак эди. Юрий Вазгеновични эса ширин гап билан, ҳурмат билан йўлини топиб, аввалроқ кузатишлари керак эди. Ўзи журналист халқи шунақа бўлади. Аввал роса мақтаб кўкка кўтаради, кейин ёмонлаб ерга туширади. Мураббийнинг қисмати бу. Ютганда яхши, ютқазса ёмон. Ўз вақтида Фергюсон ҳам ҳакамларни, мухлисларни, журналистларни хафа килган. Лекин бу жаҳл устида бўлади. Ота ҳеч қачон сўроқ килинмайди фарзанд томонидан. Битта қўпол ҳаракат 26 йиллик меҳнатни йўққа чиқара олмайди.
«Футбол мундиал» газетаси муқовасидаги «Кимдир ўзи кетади, кимнидир кеткизишади» деган ёзувлар, у ердаги расмлар журналистика этикасига умуман тўғри келмайди. «Нефтчи» жамоаси қийин аҳволдалигини тушуниб турибман. Лекин бу ҳурматсизлик масаланинг ечими эмас.
Қадрли ҳамкасблар! Бу ўтар дунёда кечиримли бўлайлик. Оғирроқ бўлайлик. Истардимки, Юрий Вазгеновични худди Фергюсондек ҳурмат билан кузатишса. Фарғона вилояти раҳбарлари, фарғоналик журналистлар Юрий Вазгенович билан тезда дўстона вазиятда келишиб олишларини, ва албатта, унинг 26 йиллик меҳнати ҳамда 70 йилга яқин умри ҳаққи ҳурмати чиройли байрам билан кузатишларини чин дилдан кутиб қоламан. Зеро, бу мураббий қолган умрини бахаловат ўтказсин. Шунда «Нефтчи» жамоасининг ишлари ҳам олдинга босса ажаб эмас.
Мурод Ризаев,
Ўзбекистон телерадиокомпанияси,
«Спорт» телеканали футбол шарҳловчиси
