Bolgariyalik Xristo Stoichkov 1990 yili Sofiyaning SSKA klubi safida to‘p surib, «Oltin butsa» sovrinini yutadi, keyin to‘g‘ri «Barselona»ga yo‘l oladi.
1992 yili esa kataloniyaliklar bilan Yevropa Chempionlar kubogi turnirida zafar quchadi. Xristo yana 2 yildan so‘ng «Oltin to‘p» laureatiga aylanadi. Bolgariya futboli afsonasi faoliyatining yakuniy qismida Saudiya Arabistoni, Yaponiya va AQSH kabi mamlakatlar ligalarida to‘p suradi. Yo‘q, u futbol darajasi nisbatan past o‘lkalarga shunchaki, «hordiq chiqarish» uchun bormagandi. Oddiy aytganda, Stoichkov har uch ligada eng yuqori saviyada o‘ynab, 3ta kubok yutadi. Asosiysi, u Yoxan Kroyff shakllantirgan unutilmas «Orzu jamoasi»ning muhim murvati hisoblangan. Har holda, Xristo o‘sha «Barsa» hujumida «xanjar uchi» rolini bajarib, himoyachilar ko‘ngliga hamisha qo‘rquv solardi. Yana bir salmoqli fakt: Bolgariya milliy jamoasining AQSHda bo‘lib o‘tgan JCH-94da 4-o‘rinni egallaganida aynan Stoichkov bosh rolni bajargandi. Deylik, u mundialning eng yaxshi futbolchisi bo‘lish uchun Romario va Roberto Badjo bilan raqobatlashgan edi. Bolgariya va Barselonada sobiq hujumchini hamon birdek hurmat qilishadi. Binobarin, Stoichkov shunchaki, oddiy futbolchi emasdi, u hayot va kroyffizm mohiyatini kurash orqali ochib bergan benazir ijrochi sanalgan...
- Bundan 33 yil oldin Bolgariyadan to‘g‘ri Barselonaga yo‘l olgan edingiz. Ortda qolgan vaqt davomida Bolgariya ko‘proq o‘zgardimi yoki Barselona?
- Menimcha, Bolgariyada yaxshi tomonga o‘zgarish darajasi kattaroq. Ilgari yopiq kommunistik mamlakat fuqarosi edik, bemalol sayohatga chiqolmasdik, bizda yana xohlagan joyda o‘ynash imkoni yo‘q edi. Keyinchalik «Barselona» menga shunday imkoniyat taqdim etdiki, buning uchun Yaratganga shukrona keltiraman.
- Sochlarini beligacha o‘stirib yuradigan o‘sha yovqur Xristodan hozir nima qoldi?
- Bunday soch turmagi faqat Bolgariyada urf bo‘lgandi - boshning old tomoni qisqa, orqa tarafi uzun... To‘g‘ri, bunday yurish menga yarashmasligini tezda anglagan va sochimni darhol qisqartirgandim. Umuman, hayotimda ko‘p narsa o‘zgardi. Hal holda, 33 yil - bu uzoq muddat, shunday emasmi? Albatta, yorqin xotiralar, yoqimli sarguzashtlar, quvonchli damlar yetarli. Shuningdek, alamli taassurotlar ham bor. Ortga nazar solsam, ko‘pincha, 1991 yili «MYU»ga qarshi finalni boy berganimiz, «Uembli»dagi o‘yin va «Saragosa» bilan bahsda jarohatlanganimni eslayman. Lekin buyuk futbolchilar, buyuk shaxs, buyuk oilani birlashtirgan «Barselona» kiyinish xonasini ko‘proq xotirlayman. O‘sha vaqt barchamiz asosan 23-25 yoshda edik va har birimiz qandaydir buyuk orzu bilan yashardik. Deylik, mening miyamda faqat bitta narsa charx urardi - g‘alaba, g‘alaba va yana g‘alaba qozonish fikri...
- Xo‘sh, «Barselona»da o‘ynash hayotingizni nechog‘li o‘zgartirdi?
- Sofiyaning SSKA klubida o‘ynardim va xorijga chiqish uchun variantlar ko‘p edi. Misol uchun, «Panatinaikos» vakillari katta pul va tayyor shartnoma bilan oldimga kelishgandi. Men esa boshidan «Barsa»ga o‘tishni ixtiyor etganman. Ammo o‘sha payt Bolgariya yopiq mamlakat sanalardi, bizning chetda o‘ynashimizga umuman ruxsat berishmasdi. Faqat Bolgariya bilan alohida shartnoma tuzgan Malta, Kipr, Shvesiya kabi mamlakatlarga chiqa olardik, xolos. Shunda ham futbolchi 28 yoshga to‘lishini kutishga majbur bo‘lardi.
- Sizda esa «Barselona»da o‘ynash imkoniyati tug‘ildi...
- Asosiysi, «Barsa» tarixi haqida tezda ma’lumot to‘pladim: Kubala, Manchon, Bioska, buyuk darvozabon Ramalyets, Luis Suares (Luis Suares Miramontes - «Barselona» safida «Oltin to‘p» yutgan birinchi futbolchi, 1961 yil). Ha, o‘sha Luis Suares! Yana nega «Kamp Nou» stadionini qurishganini bilib oldim. Shuningdek, Yoxan Kroyff, Neeskens, Krankl, Simonsen, Lineker haqida o‘qidim. Keyin Alesanko jamoaning birinchi yirik xaridi bo‘ldi, ortidan Subisarreta keldi. O‘sha payt tarkibda Chiki, Bakero, Xulio Salinas, Mikael Laudrup, Kuman kabi ijrochilar to‘planishgandi. Xullas, barchasini o‘ylab, beixtiyor o‘zimga pichirladim: «Voy, shunday futbolchilar o‘ynagan va o‘ynayotgan klub safiga qo‘shilish orzu-ku...». Aytgancha, shartnomaga Barselonaga yo‘l olishdan deyarli bir yil oldin imzo chekkandim, lekin kutishimga to‘g‘ri keldi. Zero, jamoada 3 nafar legioner bor edi. Xullas, Aloizioning ketishini kutdim.
- Kroyff sizga SSKA tarkibida «Barselona»ga qarshi o‘yindagi harakatlaringizni ko‘rganidan keyin mahliyo bo‘lgandi. Uning o‘sishingizga ta’sirini tavsiflay olasizmi?
- Inson sifatida katta ta’sir ko‘rsatdi, futbolchi sifatida esa yanada kuchliroq. «Barsa»da avvalo, murabbiy mehrini tuydim. Ishoning, agar murabbiy futbolchiga mehr bersa, bu unda boshqacha iqtidor borligini anglatadi. To‘g‘ri, Kroyff menda aynan nimani payqaganini bilmayman. Umuman, Yoxan bilan ishlash oson emasdi, har kuni murakkab mashg‘ulotlarda ko‘p ter to‘kardik. Yaxshi tomoni, bunga ko‘nikib ulgurgandim. Axir armiya jamoasi sanalgan SSKAda talablar o‘ta baland edi. Esimda, bir safar chempionlik yo‘lida atigi 1ta o‘yinda mag‘lubiyatga uchraganimiz Bolgariyada rosa muhokama qilingandi - «SSKA nima uchun yutqazdi? Bunga qanday yo‘l qo‘yish mumkin?» Hattoki, jazo tariqasida qamab qo‘yishardi. 3 kundan 1 haftagacha qamoq... Bunaqada yutqazishga haqqingiz yo‘qligini tezda tushunasiz!
- O‘yinlardan birida 3ta gol urolmaganingiz ortidan Yoxanga garovda yutqazib qo‘ygan ekansiz. Bu esingizdami?
- Albatta. O‘shanda u shunchaki, mendan 100 ming peset o‘g‘irlagandi! Aslida Tenerifedagi o‘yin oldidan murabbiyga 2ta gol urishimni aytdim. Bunga amin edim, chunki o‘ta hujumkor futbol ko‘rsatardik: o‘ng tomonda Goyko, Bakero, Chiki va Eysebio, orqada Pep, Amor, Kuman... Ikkinchi bo‘lim boshida 2:0 hisobida oldinda edik va gol urdim. Oradan atigi 30 soniya o‘tib esa, Kroyff to‘satdan meni almashtirdi va turib oldi: «Qani, hoziroq 100 ming to‘la». Qisqasi, ikkinchi golni urishimga imkon qoldirmay, garovda g‘irromlikka qo‘l urgandi...
- Qiziq, 100 mingni to‘ladingizmi?
- Albatta. Olmasa, tinch qo‘ymasdi ham. Lekin Kroyff-dan juda minnatdorman. Ha, u bilan tez-tez urushib qolardim, endi o‘ylasam, barchasi mening foydamga ishlagan. Qolaversa, yosh edim va murabbiyga quloq solishim kerak edi. Oddiy misol, meni doim o‘ng tomonga qo‘yardi. Bir kuni dadillashib, e’tiroz bildirdim: «Janob, axir chapaqayman». U esa xotirjam javob qaytardi: «Yo‘q, chapda qiynalasan, o‘ngda o‘ynayver, shunda ko‘proq gol urasan». Chindan ham, yetarlicha gol urardim. Xullas, oxir-oqibat, Kroyff har doim haq bo‘lib chiqardi. Bordiyu, unga nohaqligini aytsam, yakuni yo‘q janjal boshlanardi. Shuning uchun murabbiy fikrini ma’qullash eng maqbul yo‘l edi. Asosiysi, u yakunda haq bo‘lib chiqaverardi. 1992 yili «Oltin to‘p»dan quruq qolganimni sira unutmayman. Chunki sovrin yutishga amin edim. Kroyff esa oldimga kelib, alohida ogohlantirdi: «Eshit, «Oltin to‘p» yutishing uchun sen bilan boshqacha ishlashim kerak». Yakunda bu mukofotni jamoadoshlarim tufayli qo‘lga kiritdim, ularsiz hech nima qilolmasdim.
- Siz ko‘rgan eng yaxshi «Barselona» qaysi? Gvardiola tomonidan tuzilganimi?
- Ha, eng yaxshisi, albatta. O‘sha vaqt jamoa futbolchilari o‘yinda 3ta gol urishlarini aytishardi, amalda esa raqib darvozasini 4 marta nishonga olishardi. Gollar o‘z yo‘liga, o‘yinning o‘zi rohat bag‘ishlardi.
- Aytishlaricha, hammadan ko‘ra, Romario bilan yaxshi chiqishgansiz, shundaymi?
- Do‘stligimiz hamon saqlanib qolgan. Axir o‘g‘lining cho‘qintirgan otasiman. O‘ylaymanki, ikkimiz «Orzu jamoasi»da katta rol bajarganmiz. O‘zi ayniqsa, yarim himoya va hujumimiz dahshatli edi: Serxi, Chapi, Nadal, Xuan Karlos, Kuman... Umuman, yagona raqibimiz o‘zimiz edik. Ya’ni agar yaxshi o‘ynasak, hech qaysi klub oldimizga tusholmasdi.
- O‘sha payt «Barselona»ga eng katta xavf tug‘dirgan raqib qaysi - «Deportivo»mi yoki «Real»?
- Qaytaraman, o‘zimiz! Agar o‘yinga to‘g‘ri yondashsak, hech biriga yutqazmasdik.
- Ammo shaxsan sizga aynan «Madrid» ustidan qozonilgan g‘alaba ko‘proq yoqardi...
- Yo‘q, shunchaki, duch kelgan raqibni yengishni istardim. To‘g‘ri, afsonaviy qarama-qarshilik nuqtai nazaridan qarasak, «Real»ni yengish yoqimliroq bo‘lgandir ehtimol. O‘sha payt «Madrid» gegemoniyasini buzib, Ispaniya chempionatida 5 marta zafar quchganimiz ko‘p narsani anglatadi. Aslida men uchun har bir o‘yin final hisoblanardi. Hattoki, mashg‘ulotlar ham.
- Sizningcha, ko‘pchilik aytganidek, hakamlar har doim «Madrid»ga yon bosishganmi?
- Yo‘q. Ba’zi o‘yinlarda bizning foydamizga ham adashishgan, albatta. Umuman, agar raqibdan kuchliroq bo‘lsangiz, hakamning yordamiga ne hojat? Ikkinchi tomondan, ba’zi hakamlar «Madrid» tarafdorlari ekanliklarini yaqqol sezdirib qo‘yishardi.
- «Barselona» Afinada o‘tgan yevrokubok finalida «Milan»ga 0:4 hisobida yutqazgandi. Ko‘pchilik «Orzu jamoasi» o‘sha bahsda tarixga cho‘mganini ta’kidlaydi. Siz uchun «Barsa»dagi eng yomon kun ham shumi?
- Yo‘q, aniqrog‘i, bu butun futboldagi yo‘limda kuzatilgan eng yomon kun! Chunki hammasi shunchaki, vaziyat taqozosi bo‘yicha sodir bo‘lgan. O‘shanda hattoki, g‘azablanmagandim ham.
- Kroyff ketgach, «Barsa» boshqaruvi Robson qo‘liga o‘tdi. O‘sha davrdan nimalarni eslaysiz?
- O, ser Bobbi Robson! Ism-familiyasining o‘zi hammasini aytib turibdi. Unutmaylik, u futboldagi ishlari uchun Angliyada ser maqomini olgan. Juda yaxshi inson, haqiqiy jentlmen!
- O‘sha vaqt Romario mashg‘ulotlarga bepisand qaray boshlagani rostmi?
- Yo‘q. Bu - aslida nima bo‘layotganini bilmaydigan odamlar tomonidan to‘qilgan afsona. Romario futbolni chinakamiga yaxshi ko‘rardi. Oddiy misol, siz Romario bilan necha marta ko‘rishgansiz, suhbatlashgansiz? Necha marta? Xo‘sh, Romario spirtli ichimlik ichayotgani yoki chekayotganini biror marta ko‘rganmisiz? U asosan apelsin sharbati ichardi yoki «Koka-Kola». Ha, Romario raqs tushish va ko‘ngilxushlikni yaxshi ko‘rardi. Ammo hech qachon spirtli ichimlik qabul qilmagan. Qolaversa, har doim o‘ynashga 100 foiz tayyor turardi.
- Robsonga tarjimonlik qilgan Joze Mourinyo bilan munosabatingiz qanday edi? Hozirchi?
- O‘rtamizda fantastik munosabatlar bor. Bu - haqiqiy do‘stlik. O‘sha vaqtda ham ko‘p gaplashardik. Mourinyo meni qattiq hurmat qilardi, «Oltin to‘p»ni bejiz yutmaganimni aytardi, Yevropa Chempionlar kubogidagi g‘alabada hissam katta ekanligini e’tirof etardi, terma jamoada rekord o‘rnatganimni ham. O‘ylaymanki, bugun ham menga nisbatan hurmati pasaymagan. O‘z navbatida, vaqt o‘tishi bilan menda ham Jozega hurmat hissi yanada oshdi. U hamisha ochiq-oshkora gaplashardi. Umuman, Mou hammasini yuzingizda ro‘y-rost aytadiganlar toifasidan.
- «Barselona»ning bugungi ahvoli sizni xavotirga solmayaptimi?
- Moliyaviy holatni o‘ylasak, ha. Bu juda og‘ir masala. Axir qarz miqdori 2 milliarddan oshdi. Qo‘shimchasiga stadionga bog‘liq chiqim ham bor - 1,2 milliard. Eng yomoni, qarz har yili o‘sib bormoqda.
- Joan Laporta klubni to‘g‘ri yo‘lga olib chiqishiga ishonasizmi?
- Laporta - «Barsa» prezidenti. Javobim oddiy: agar u biror gap aytsa va odamlar ishonishsa, yaxshisi, oxirigacha ishonishsin...
M.PO‘LATOV tayyorladi
