Сиз билан ажойиб даврни бошдан кечирмоқдамиз: биз омадлилармиз, чунки Лионел Мессининг эволюциясини жонли равишда кузатиш имконига эга бўлмоқмиз. Лекин бугунги мақоламиз Мессининг футбол даҳолари қаторига қадар ўсиб бориш босқичлари ҳақида эмас, унинг фаолияти замонавий футболни қандай ўзгартираётгани ҳақида. Таниқли футбол экспертлари Жонатан Вилсон ва Грэм Хантернинг шу ҳақидаги фикрлари билан ўртоқлашамиз.
Мессининг тактик мероси
Кўпчиликнинг таъкидича, Месси каби ижрочиси бор жамоа тактикага эҳтиёж сезмайди: мустаҳкам жамоа туз ва Леонинг ўйнашига қўйиб бер, шунда ютқазган ўйинларингдан ютуқларинг сони кўпроқ бўлади.
Аммо ҳаммаси бундай осон эмас, ўша 1986 йили Марадона Аргентинани ЖЧ чемпионлигига етаклаганида ҳам тактика мукаммал эди. Марадона ўша турнирда порлайди, аммо Карлос Билардо томонидан тузилган 3-5-2 тизими унга шундай имконият беради. Шунингдек, бу тизимда Хорхе Бурручаге ўрта чизиқдан ёриб кириб, кесма пасларни қабул қилар, шу билан у ҳимоячиларни ўзига тортарди. Бу эса ўта иқтидорли марказий ҳужумчи Хорхе Валдано, қанот ҳужумчилари Рикардо Гиусти ва Хулио Олартикоечеага марказ ва қанотлардан очилишга йўл берарди.
Жамоада Мессининг борлиги, албатта, катта рол ўйнайди. Бунга Жозе Моуриню ҳам ўтган йилнинг майида алоҳида тўхталганди: “Оддий жамоа билан, Мессиси бор жамоа – умуман бошқа-бошқа... Жамоалар ўйинини таҳлил қилишда бир нарсани ёдда тутмоқ керак, бу болакай барча базавий тамойилларни ўзгартириб юбора олади”, дея ёзганди «Индепендент» нашрида.
Албатта, шундай. Аммо Мессининг клуб ва терма жамоадаги самарадорлиги кўрсатмоқдаки, Месси учун тўғри тактик режа тузиш, худди Билардо 1986 йили Марадона учун режа тузганидек жуда аҳамиятли вазифа. Месси ўта ноёб қобилиятга эга экан, мураббийлар бошқалар орзу ҳам қила олмаган тактик ишланмаларни татбиқ этиш имконига эга бўладилар. Шу тарзда у ҳозирги тактик эволюцияни шакллантириб бермоқда.
Чексиз имкониятлар
Машҳур болалар академияси — «Ла Масия»да болалар бошданоқ асосий жамоа ўйнайдиган услубда тарбияланишади. Бу услуб ёш футболчиларнинг катта тоифадаги жамоаларга қийинчиликсиз қўшилиб боришини таминлайди.
Бу – 4-3-3 тизими ватўпни назорат қилиш ва прессингга асосланган ўйин. Мессининг муаммоси шунда эдики, у 4-3-3 шаблонидаги бирор позицияга мос тушмасди. Унинг концепцияси тоза аргентинача эди. У ўзини худди Марадонадек, майдондаги “10”лик ролида, олдиндаги икки ҳужумчи ва ярим ҳимоячиларни боғлаб берувчи сифатида кўрарди.
Месси 16 ёшлилар жамоасида ўйнаган йиллари жамоани Алекс Гарсия бошқарарди ва у Леодан ўнг қанот ҳужумида фойдаланарди. «У қанотда қолишни ёқтирмасди», — эслайди Гарсия. — «У менга қанотда ўйнашга розилигини, аммо имкон бўлиши билан марказга кўчишини айтарди. Бу нормал ҳол: бундай иқтидор эгасига чеклов қўйиб бўлмайди. Ва шунда уни турли позицияларга қўя бошладим. Мен онгли равишда уни кенгқиррали бўлишига интилдим».
Гарсия майдонда Мессини қайси нуқтага қўймасин, у барибир майдон марказига интилаверарди. Месси асосий жамоага қўшилганида ҳам шу ҳолат такрорланди: у тактик схемада қанот ўйинчиси эди, аммо доимий равишда марказга, ҳужумчи ортига кўчарди. Бу ҳолатга мураббийлар муаммо сифатида қарашни тўхтатдилар ва бу “Барселона” ўйин режасининг ажралмас қисмига айланди. Қолаверса, ўша вақтда жамоада яна бир супериқтидорли ўйинчи, марказга кўчиб ўйнашни хуш кўрувчи Роналдиню ҳам бор эди. Фақат у чап қанотдан жой олганди.
Жамоадаги учала марказий ҳужумчиҳам – Самуэл Это’О, Эйдур Гудонсен ва Хавиер Савиола — ақлли, ҳаракатчан футболчилар эди, керак пайтда орқароққа қайтиш ёки қанот ҳужумчиларига бўшлиқ яратиб беришни яхши эплашарди. Рақиб ҳимоячилари бундай жой алмашишларидан довдираб қолишарди.
Жамоага Пеп Гвардиола келгач ва Дани Алвеснинг харид қилиниши “Барселона”нинг қанотлардан уюштириладиган ҳужумларини янада кучайтириб юборди. Алвес ҳимоя позициясида ўйнаб туриб, ҳужумда кўпроқ вақтини ўтказарди ва унинг Лионел Месси билан бир-бирини тушуниши, қанотда жой алмашишлари ва Мессининг бундан фойдаланиб марказга ўтиши ҳимоячиларга биратўла иккита муаммо туғдирадиган бўлди. Биринчидан, Месси ўзига қулай оёғида тўпни қабул қилиш имконига эга бўларди, ҳимоячи эса ноқулай оёғида ҳимояланишга мажбур эди. Бу устунлик шунчалик сезилардики, 2006-2007 йилларда «Ливерпул» устози Рафа Бенитез “Барса”га қарши баҳсда ўнг оёқда ўйнайдиган Алваро Арбелоани ҳимоянинг ўнг қанотидан олиб, чап қанотга қўяди. Бирмарталик тактика сифатида бу ўзини оқлайди. Аммо бу ҳали марказга интиладиган Мессига қаршилик кўрсатишга етарли бўлмайди. Бундай манёврнинг муваффақият қозонишига Дани Алвешнинг ҳиссаси ҳам бор. Бежизга у Мессининг энг яхши ассистенти эмас.
Ҳимоячи Мессини тўсиш учун марказга яқинроқ ўйнаганида, Алвесга бўшлиқ очиларди. Агар ҳимоячи Алвесни қанотда тўсишга уринса, Месси марказга қочарди.
Месси қанотдан марказга ёриб кириб ҳужум қилувчи биринчи футболчи эмас, албатта. Бу услуб, масалан, 1970-йилларда Италияда кузатилган. Аммо улардан бирортаси бу ишни Месси каби самарали амалга ошира олмаган.
