2015 йилдан буён Отабек Жўраевнинг овози Sport телеканалидаги футбол ва хоккей трансляцияларининг ажралмас қисмига айланди. Бугун у каналнинг бошловчиси ва ягона русийзабон шарҳловчиси ҳисобланади. Унинг профессионал услуби майдонда бўлаётган воқеаларни оддий баён қилиш доирасидан анча узоққа чиқиб кетган. Ўн йиллик эфир фаолияти давомида Жўраев ўзига хос услубни шакллантирди, унинг асосида чуқур таҳлил ётади — тактик схемалар таҳлилидан тортиб, энг йирик халқаро мусобақаларда жамоалар истиқболини баҳолашгача.

Унинг мустақил экспертлик фикрлари спорт ОАВлари ва мухлислар орасида тез-тез муҳокама мавзусига айланади, ижтимоий тармоқлардаги фаоллиги эса жонли мулоқот ва инсайдлар алмашуви майдонига айланган. Бироқ кадрдаги ишонч ортида тасодифий учрашувлар, афсонавий устозлар билан ишлаш ва «24/7» режимидаги касбда мувозанат излашдан иборат йўл ётибди.

Podrobno.uz’га берган интервьюсида Отабек Жўраев ўз шаклланиши, шарҳловчи усталари билан иш тажрибаси ва нега бугунги Ўзбекистон терма жамоаси Жаҳон чемпионатига йўл олиш борасида «бутунлай бошқа тарих» эканини сўзлаб берди.

Касбга йўл: тасодифдан маслаҳатгача

«Менинг шарҳловчиликка кириб келишим мутлақо тасодифан бўлган. Илк эфир 2015 йил сентябрида ўтган. Кейинчалик устозимга айланган танишим — Жасурбек Ғайбуллаев менга янги соҳада ўзимни синаб кўришни таклиф қилган эди. У футболни яхши тушунишимни таъкидлаб, телеканал Европа чемпионатлари учун русийзабон шарҳловчилар излаётганини айтди. Ростини айтсам, дастлаб ўз кучимга шубҳа қилганман, аммо ғоя жуда қизиқ бўлгани учун рад эта олмадим», — деб эслайди Жўраев.

Шу тариқа унинг мураккаб, бироқ жозибали телевидение ҳаёти бошланди. Дебют муваффақиятли чиқди: қисқа вақт ичида Отабек мамлакатдаги энг танилган овозлардан бирига айланди. Илк бор Uzreport TV орқали, кейин эса миллий спорт телеканалида мухлислар манфаатини ифода этди.

Отабек Жўраев спорт шарҳловчисини кўпинча шифокор билан қиёслайди. Унинг фикрича, қандай қилиб тиббиётда тор ихтисослашув бўлса, шарҳловчилар ҳам вақт ўтиб муайян спорт тури ёки чемпионатга ихтисослашади. Ўзи турли йўналишларда ўзини синаб кўрган Жўраев охир-оқибат футболни танлади. Бироқ у, ҳатто тор ихтисос ҳам улкан меҳнат талаб қилишини — тактик янгиликларни кузатиш, футболчилар формасини таҳлил қилиш ва доим соҳанинг «юраги уриб турган жойда» бўлиш кераклигини таъкидлайди.

«46 ёшимга келиб, ўз ҳаётимда бир қонуниятни пайқадим. Тахминан ҳар беш йилда мен ё фаолият соҳамни ўзгартираман, ёки мутлақо янги нарсага қизиқиб қоламан. Бу асосий касбим зериктирди дегани эмас, шунчаки янги қизиқиш пайдо бўлади. Аслида, ана шу янгиликка интилиш мени шарҳловчилик соҳасига олиб келган», — дейди у.

Бироқ касбнинг ташқи жозибаси ортида катта юкламалар яширин. Футбол шарҳловчисининг иши — бу «24/7» режими. Тунги эфирлар эса сурункали уйқусизликка олиб келади.

«Кадрдан ташқарида ҳам биз, ҳамкасблар билан, узлуксиз матчлар, натижалар ва янгиликлар оқимида яшаймиз. Бундай суръатда тикланишни билиш жуда муҳим», — дейди Жўраев. Унинг фикрича, шарҳловчи йил давомида камида икки-уч ҳафтага ахборот оқимидан бутунлай узилиши, «қайта юкланган» ҳолда эфирга қайтиши шарт.

Устозлар мактаби ва касбий фалсафа

Жўраев ўз касбий ўсишида устозларнинг ўрнини алоҳида таъкидлайди. Унинг айтишича, айниқса Александр Шмурнов унга мустаҳкам асос берган.

«Александр Иванович шунчаки шарҳловчи эмас, у ўқитувчи ҳам. Бу эса мутлақо бошқа даража: бир нарса — касбда ишлаш, бошқа нарса — шу касбни тизимли равишда ўргатиш».

Шунингдек, у Георгий Черданцев, Денис Казанский, Александр Елагин, Юрий Розанов, Владимир Стогниенко ва бошқа кўплаб профессионаллар билан ишлаганини эслайди. Уларнинг аксарияти билан жуфтликда эфир олиб борган ва буни беқиёс тажриба деб ҳисоблайди.

«Мен учун энг муҳим баҳо — устозларим ва ҳамкасбларимнинг фикри», — дейди у.

Жўраев шарҳловчи ва ёзувчи журналист ўртасида катта фарқ борлигини ҳам таъкидлайди. Масалан, Игорь Рабинер — ёзувчи журналист, аммо шарҳловчи эмас.

«Шарҳловчи тўғридан-тўғри эфирда ишлайди. Айтилган сўзни ортга қайтариб бўлмайди. Матн эса таҳрирланади».

Эфир қандай юзага келади?

Отабек Жўраевнинг айтишича, шарҳловчилик икки хил форматда амалга оширилади: стадионда ва студияда. Стадионда ишлаш — энг яхши вариант, чунки ўйинни бутун майдон бўйлаб кўрасан. Масалан, «Пахтакор» ўйинларида шарҳловчи «Жар» аренасидаги махсус кабинкада жойлашади.

«Мен режиссёр кўрсатган тасвир бўйича ишлайман. Агар кадрда машҳур мураббий ёки футболчи бўлса, у ҳақда маълумот бериш керак».

Студияда эса барча нарса монитор орқали кўринади. Бу ерда тайминг алоҳида аҳамиятга эга: эфир ва реклама блоклари сониясигача ҳисобланган.

«Қачон ва қанча вақт гапиришинг кераклигини билиш жуда муҳим», — дейди у.

Эмоция масаласига келганда, Жўраев одатда бетараф қолишга ҳаракат қилади. Бироқ терма жамоа ўйинларида бу деярли имконсиз:

«Ўзбекистон терма жамоаси ўйинлари — бутунлай бошқа тарих. Бу ерда мен мухлис бўлишга рухсат бераман. Гол урилганда чин қувончни яшириб бўлмайди».

Ўзбекистон терма жамоаси ва ЖЧ–2026

Жўраевнинг таъкидлашича, Ўзбекистон терма жамоалари ҳозир кучли ўсиш даврини бошдан кечирмоқда. Турли ёш тоифаларидаги натижалар бунга яққол мисол.

«Аввал нимадир етмай қолар эди: битта ўйин, битта гол, битта дақиқа. Ҳозир эса тизимли иш натижасида вазият ўзгарди».

У айниқса легионерлар сони ортишини муҳим деб ҳисоблайди. Бугун асосий таркибнинг 70–80 фоизи хорижда ўйнайди. Бу эса халқаро тажриба демакдир.

Абдуқодир Ҳусанов мавзусига тўхталар экан, Жўраев уни «миллиондан бир учрайдиган ҳолат» деб атади.

«Тўғри муҳит, генетика, сабрли агентлар — ҳаммаси мос келган».

Янги футбол

Отабек Жўраев футбол ўзгараётганини таъкидлайди. Қоидалар, ўйин вақти, форматлар — барчаси замон талабига мослашмоқда.

«Футбол ўзгаради ва ўзгараверди. Асосийси — ўйин моҳиятини сақлаб қолиш».

Унинг фикрича, глобализация ва тижоратлашув шароитида футбол томошабин, айниқса ёшлар эътибори учун курашмоқда.