Авлоддан-авлодга ўтиб борадиган ва муайян жамият, синф, ижтимоий гуруҳлар ичида узоқ вақт сақланадиган ижтимоий ва маданий мерос элементларига анъана деймиз. Муайян ижтимоий тартиб-қоидалар, ахлоқ нормалари, қадр-қимматлар, ғоялар, урф-одатлар, маросимлар ва шу кабилар анъаналар сифатида намоён бўлади. Ҳар қандай жамиятда ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида анъаналар мавжуд. Ҳатто футболимиз ҳам ўзига хос тарихий анъаналарига эга. Аммо ҳозирги гапирмоқчи бўлганим бошқа, футболимизни ривожланишига ўзининг салбий таъсирини кўрсатаётган ва айни дамда анъана даражасига чиқиб улгурган бир мутахассиснинг икки лавозимда иш олиб бориши ҳақида.
Футболимиз шу даражада мутахассисларга муҳтожки буни бир вақтнинг ўзида икки ёки уч вазифада иш олиб бораётган футболимиз “жонкуярлари” фаолияти мисолида кўришингиз мумкун. Мана неча йилдирки шу ҳолатга ҳеч ким бош қотиргиси келмаётгандек назаримда. Вадим Абрамовга ҳам терма жамоа, ҳам олимпиачиларнинг ишониб топширилиши натижасини ҳамма кўрди. Миржалол Қосимов бир вақтнинг ўзида терма жамоа ва клубда ишлади. Шуҳрат Мақсудов, Бахтиёр Ашурматов, Алексей Евстафеев... бу қўшлавозим соҳиблари рўйхатини яна узоқ давом эттириш мумкун. Ҳатто айни дамдаги ЎФФ раҳбари жаноб Усмонов ҳам Миллий олимпиа қўмитаси раиси лавозимида фаолият юритяпти. Йўқ, мен юқорида санаб ўтилган мутахассисларни танқид қилиш фикридан йироқман. Бу вазиятда уларнинг бўйнига айб илиб қўймоқчи ҳам эмасман, чунки юқорида тилга олган мутахассислар ҳам ким томонидандир ушбу вазифага тайинланилган, сайланган ва ўз вазифасини қўлдан келганча адо этмоқда. Ҳа айнан қўлдан келганча. Чунки, икки жавобгарли ва ўта маъсулиятли бундай лавозимларда бундан ортиғини кутиш қийин. Ўзбек футболида мутахассис етишмаслиги бўйича муаммо бўлса, нима учун шу пайтгача ЎФФ томонидан бу борада дастур ишлаб чиқилиб амалга тадбиқ этилмади? Мутахассислар, мураббийлар орасида умуман рақобат йўқ. У клубдан бу клубга кўчиб ўтиб ишлаб юраверишади. Футбол улар учун шунчаки даромад манбайи, кундалик эҳтиёжларини қондирувчи бир воситага айланиб қолгандек. Ўз ишига бўлган меҳр, жавобгарликни, масъулиятни ҳис қилиш, фидойилик улар учун гўё бегонадек. Шунинг ҳисобига бугун футболимиз кундан-кунга инқироз кўчасига кириб қолаяпди. Ўтган йили декбрь ойида ЎФФ президентлиги учун сайлов бўлиб ўтганидан хабардорсиз. Ўша сайловни қандай тарзда ўтгани ҳам матбуотда кенг ёритилди. Бу ҳақда батафсил тўхталиб ўтирмоқчи эмасман, аммо ўша вақтда Мираброр Усмонов ўз лавозимида қолганидан энг кўп хафа бўлганларни бири мен эдим. Қайси маънодаки, жаноб Усмонов охирги саккиз йил ичида ўзбек футболи учун кўп нарса берганди ва ЎФФ у киши учун трамполин вазифасини бажариб берди. ЎФФдаги фаолият ҳисобига Усмонов Миллий олимпия қўмитаси президенти қилиб сайланди. Шу ўринда Усмонов ўзи учун муносиб издош тайёрлаб ЎФФдаги ишларни унга топшириши шарт эди. Футболимиз юқори бўғинида бўлган ўзгаришнинг бизга кўп нарса берарди чамамда. Биринчидан, янги раҳбар ўзини кўрсатиш учун ҳам футболимизга янгиликлар олиб кириши муқаррар эди. Иккинчидан, икки лавозимда ишлаб, ортиқча босим ва маъсулият билан ишлаётган Усмоновдан кўра янги раҳбарнинг футболимиз келажаги учун кўпроқ бош қотириш ва қайғуришга имкони бўларди. Олдин ҳам таъкидлаганимдек, шу йўл билан ўзбек футболининг истиқболига бошқача назар ташлаш имкониятига эга бўлардик. Балки фақат шу йўл билан шу кунгача бизни қийнаб келган миллий термаларимиз ва клубларимиздаги муаммолар ечимини топишнинг бошқача йўллари кашф қилинарди. Аммо бундай бўлмади. Бугун ўзбек футболи янги мавқега эга бўлиши учун қанчалар меҳнат ва ғамхўрликка муҳтожлигини ҳисобга олсак, бу ўзгаришни албатта қилиш шарт. Бундан ташқари ЎФФ мутахассисларни тайёрлаш ва улар ишини тўғри йўлга қўйиш бўйича ҳам дастур ишлаб чиқиши, бугунги кундаги мавжуд имкониятлардан келиб чиқиб лойиҳани ҳозирданоқ йўлга қўйиш зарур. Биз ҳам кучли мутахассисларни, мураббийларни тайёрлашни йўлга қўйишимиз шарт. Керак бўлса уларни чет элда малакаларини ошириш ва замонавий футбол борасидаги билим-кўникмаларини шакллантириш лозим. Уларни шундай тайёрлаш керакки, эртага ўзбек футболининг ривожи учун муносиб ҳисса қўша олсин. Қўшлавозимлик анъаналаридан воз кечиш вақти келди. Акс ҳолда яна ўнлаб йиллардан кейин ҳам Толибжонов, Магомедов, Қосимов, Рустамовларнинг хизматларидан фойдаланишга мажбур бўламиз. Дейлик, Равшан Ҳайдаров ўз даврида терма жамоада ва бир қанча клубларда фаолият юритди. Уни ёшлар терма жамоасига бош мураббий қилиб тайинланишидан қандайдир мантиқ излаб кўринг-чи? Йўқ, лойиқ бўлса ишласин, ўзини кўрсатсин, муҳими футболимиз учун нимадир берсин. Акс ҳолда ўрнини бошқа мутахассисга бўшатсин. Қўшлавозимга эга бўлиб сохтакорона иш юритмай ўз вазифасини виждонан тоза бажарсин. Ким бўлишидан қатъи назар Мираброр Усмоновми, Асқар Толибжоновми, Миржалол Қосимовми фарқи йўқ. Ўзбек футболи ҳеч кимга ҳомий эмас. Ўшанда футбол ҳам пешона тери, машаққатли меҳнат ва ҳалоллик эвазига кун кўрадиган даромад манбайига айланади. Ўшанда мухлислар ҳам мутахассисларимиз бола-чақасига едираётган ҳалол луқмасини юзига солмайди. Ўшанда стадионларда театрлаштирилган томоша эмас, жангавор ва ҳалол, сифатли ўйинлар кўпаяди. Футбол қўшлавозим эгаллаб шунчаки ишга келиб кетадиганлар учун эмас!..
Хулоса ўрнида шуни айтишим керакки, бугунги ўқиганларингиз менинг субеъктив фикрларим, менинг қарашларим. Буни кимдир инобатга оладими йўқми буниси менга қоронғу. Мен футбол ҳақида етарли билимга, журналистик қобилиятга эга эмасдирман, аммо ёзишдан тўхтамайман. Фикрларим хато бўлса бундан уялмайман. Футболимизнинг ўлиб боришига шунчаки томошабин бўлиб қараб туриш энг катта адолатсизлик, керак бўлса оғир жиноятдир. ЎФФ журналистлар билан биргина матбуот анжуманини ташкил қилиб беришга ярамаслиги мумкин, лекин барибир бу камчиликларимиз ҳақида ўз мулоҳазаларимни билдирмасликка, футбол ҳақида ўйламасликка, футболсиз яшашга асос бўлолмайди. Чунки менинг ҳам сиз каби футбол орқали юртга, миллатга, футбол деб ёниб турган қора кўзларга бўлган муҳаббатим чексиз. Бу муҳаббатимни ҳеч ким тортиб ололмайди. Ҳозирча, саломат бўлинг!
Дилшодбек Жуманиёзов
VIQOR никли мухлис
Давоми бор.
