Ayollar futboli atrofida yangi mojaro ko‘tarildi. Aniqroq aytsak, Zambiya ayollar terma jamoasi sardori Barbra Banda Afrika chempionatidan chetlatildi. Chunonchi, uning asl jinsi bo‘yicha shubha-gumonlar bor. Qisqasi, Banda xonim aslida erkak emish... «SE» nashri ushbu murakkab vaziyat tafsilotlari va eng muhim jihatlarni to‘plashga urindi.
O‘g‘il bolalar bilan o‘ynagan va Xitoyda eng yaxshi to‘purar bo‘lgan. Rasmiy ma’lumotlarga qaraganda, Barbra Banda 2000 yilning 20 mart kuni Zambiya poytaxti Lusakada tug‘ilgan. U bolaligidan sportga mehr qo‘yib, ma’lum muddat futbol barobarida boks bilan ham shug‘ullangan. Yakunda otasining qat’iy ko‘rsatmasiga binoan, futbolni tanlagan, baribir. Bandaning futbolchilik faoliyati Bauleni United Sports Academy markazida boshlangan. E’tiborli tomoni, u bu dargohda o‘g‘il bolalar davrasida o‘ynagan. Shunchaki, o‘sha payt akademiya tizimida Barbraning yoshiga to‘g‘ri keladigan qizlar guruhi bo‘lmagan. Banda 17 yoshga to‘lgach, Zambiya armiyasi tasarrufidagi Green Buffaloes («Yashil Buffalo») klubi safiga qo‘shiladi. Uni keyinchalik harbiy xizmatga ham jalb etishadi.
Barbra qizlar o‘rtasidagi qator xalqaro turnirlarda yaxshi taassurot qoldirib, 18 yoshida Ispaniyaning «Logronyo» klubiga o‘tadi va debyut o‘yinidayoq «Uelva» darvozasini ishg‘ol qiladi. Biroq ispanlar oradan atigi 6 oy o‘tgach, Bandani Xitoyning «Shanxay Shenli» jamoasiga jo‘natishadi. Shu tariqa Barbra Chin yurtida ayollar o‘rtasidagi milliy chempionatning 13ta o‘yinida 18ta gol urib, eng yaxshi to‘purarga atalgan sovringa ega chiqadi.
Uni ayollar o‘rtasidagi Afrika chempionatiga nega qo‘yishmadi? Zambiyalik futbolchining jinsiga bog‘liq shubha-gumonlar ancha oldin paydo bo‘lgan. Bandaga nisbatan e’tirozlar o‘z-o‘zidan tug‘ilmagan, albatta. Birinchidan, u erkaklarga xos gavda tuzilishiga ega. Ikkinchidan, bu boradagi tibbiy ko‘rik natijalari ham Barbraning chindan ham, erkak bo‘lishi mumkinligi haqidagi gap-so‘zlarni yanada quvvatlantirdi. Mundo Deportivo nashri ma’lumotiga ko‘ra, tahlilda Banda qonida testosteron (erkak gormoni) miqdori g‘ayritabiiy darajada yuqori ekanligi ma’lum bo‘lgan. Aslida testosteron barcha ayollar qonida mavjud, lekin minimal miqdorda. Yakunda Afrika futbol konfederasiyasi Barbrani vaqtincha diskvalifikasiya qildi va uning ayollar o‘rtasidagi Afrika chempionatida ishtirok etishiga ruxsat bermadi. Qizig‘i, zambiyalik yana ikki ayol futbolchi - Reychel Nachula va Reychel Kunanajiga nisbatan ham xuddi shunday chora ko‘rildi.
Bandaning shaxsiy natijalari hayratni yanada oshiradi. Deylik, u Tokio-2020 Olimpiadasida ayollar futboli yo‘nalishida birinchi «xet-trik»ni rasmiylashtirdi. O‘shanda Barbra Niderlandiya termasi darvozasini 3 marta nishonga olgan, ammo zambiyalik ayollar yakunda 3:10 hisobida mag‘lubiyatga uchrashgandi. Atigi bir necha kundan so‘ng Barbra Xitoy termasi darvozasiga ham 3ta gol urib, o‘z yutug‘ini takrorladi va o‘yin 4:4 hisobida yakunlanishini ta’minladi.
Jahon sportida shunga o‘xshash holatlar ko‘p. Shunga nisbatan yaqin oxirgi mojaro Janubiy afrikalik yengil atletikachi Kaster Semenya atrofida kuzatildi. Bu - faoliyatining boshidan shubhalar orasida qolgan ayol. Semenyaning raqiblari uning aslida erkakligini aytib, shikoyat yozishdi. Semenya esa HBO nashriga bergan intervyusida shubhalarda zarracha asos yo‘qligi, u tabiiy ayol ekanligini qat’iy ohangda ta’kidladi. Tekshiruvlardan ma’lum bo‘lishicha, ikki karra Olimpiada chempioni va xalqaro musobaqalarda ko‘p bora g‘alaba qozongan Semenyada jinsiy rivojlanish buzilgan ekan. Lekin unda erkaklikning asosiy belgilari yo‘q. Yakunda Kasterni chetlatishmadi, shunchaki, oldiga testosteron miqdorini pasaytiradigan gormonal dorilar qabul qilish shartini qo‘yishdi. Semenyaning oxirgi katta yutug‘i - bu 2017 yili 800 metr masofaga yugurish bo‘yicha jahon chempioni bo‘lgani. Uning so‘zlariga ko‘ra, gormonal dorilar salomatligiga jiddiy putur yetkazgan. Endi Barbra ham xuddi shunday muammoga duch kelishi mumkin. Aytish kerak, zambiyalik futbolchi yaqinda «Real» ayollar jamoasi e’tiboriga tushgandi. Endi esa uning butun faoliyati katta so‘roq ostida qolmoqda...
RAVSHAN IBROHIM tayyorladi
