ҲОСЕП ИЗИДАН...
Футболчи Луис Энрике – “Реал” мухлислари учун сотқин ва аблаҳ, “Барселона” фанатлари учун эса кумир даражасида эди. Фаолиятининг дастлабки йиллари ўзининг жанжалкашлиги билан ном қозонганди. Мисол учун, “Каталония жамоасига қарши ўйнаганимда унчалик хаяжон сезмайман. Умуман “Барселона” ёқтирган жамоаларим ичида иккинчи ўринда туради, “Спортинг” Хихондан кейин” - бу гапларни у “Реал”да ўйнаб юрган пайтларида айтган эди, тасаввур қиляпсизми? Футболчининг “Реал” билан келишмовчиликлари бошлангач, “Барселона” бундан фойдаланиб қолди ва усталик билан ўйинга аралашди.
- Мен нима қилаётганимни жуда яхши билардим. Мен бу трансферни истардим, орзу қилардим. Мени Мадридда лаънатлашлариниям сезганман, лекин мени йўлдан оздириб бўлишганди. . Мен ҳеч қачон қароримдан афсусланмаганман. Менга хуштак чалишларими? Биласизми, бунга ҳам тезда кўникса бўлади.
Хосеп Гвардиола “Барселона”ни тарк этгач, сардорлик боғичи Луис Энрикега ўтди. Камерага, рақиб мухлисларига “бир балолар”ни қичқиришни яхши кўрадиган жанжалкаш, ҳақиқий йўлбошчига айланганини ҳеч ким сезмай ҳам қолди. Худди бутун умр шундай бўлгандек. У баъзан Ван Гаални футболчилар билан яраштирар, мухлисларни жамоани қувватлашга чорлар, умуман унинг майдонда бўлиши шерикларининг бор кучлари билан ҳаракат қилишларига замин яратар эди. У Франк Райкаард давригача ўйнади, клуб сафида 400-ўйинини ўтказди ва жамоа билан хайрлашди. Сардорлик боғичи Пуйолга ўтди, бу эса Барселонада янги давр бошланаётганидан нишона эди.
“Мен кетишим кераклигини тушунгандим” – деб эслайди Луис, - “йўқ, мени ҳеч ким хайдамаган, бунақа ўйлашимга бирорта асос ҳам бўлмаган. Лекин мен машғулотларда қатнашаман-ку, ҳаммасини кўриб турардим. Мендан яхшироқ футболчилар пайдо бўлаётганди, демак мен энди жамоага ёрдам бера олмасдим. Захирада ўтириш эса менга эмас”
Футболчилик фаолиятини тугатгач, у бироз дам олди, Австралияга кетди. Енгил атлетика билан шуғулланди, марафонларда қатнашди. 2008 йилда, унинг собиқ жамоадоши ва дўсти Пеп Гвардиола “Барселона”га бош мураббий этиб тайинланди, табиийки, клубнинг ўринбосарлар жамоаси бўлмиш “Барселона Атлетик” да ўрин бўшади. Худди футболчилик давридек, бу сафар ҳам Пепнинг ўрнини Луис Энрике эгаллади. Айтиш керакки, Луис бу вазифани ажойиб тарзда уддалади. У ҳозирги “Барса” учун том маънодаги ўринбосарларни тайёрлай бошлади. Ушбу мавсум, ЕЧЛ гуруҳ босқичидаги БАТЭ га қарши “Наукамп”даги ўйин эсингиздами? Майдонга деярли ўринбосарлар жамоаси вакиллари тушишди ва йирик ҳисобда ғалаба қозонишди. Бу футболчилар эса ўтган йили айнан Энрикенинг шогирдлари ҳисобланишган.
Гвардиоланинг қачондир “Барселона”дан кетиши ҳақида кўп гапирилади, унга ўринбосар ким бўлиши ҳақидаги саволлар ҳам кўп. Албатта, Энрике! Ёки бошқача ўйлайсизми? Бу ҳақида кейин яна гаплашармиз, бугун эса у Италияда, яна бир буюк клубда ўз жамоасини қурмоқда. Кўпгина мутахассислар ҳозирги “Рома”ни айнан “Барселона” йўлидан кетаётгани ҳақида гапирмоқдалар. Келинг, Италиядаги ягона легионер мураббий – Луис Энрикенинг у ердаги фаолиятига чуқурроқ назар ташлаймиз.
“РОМА” – НОЗИК МАСАЛА
Агар Италияда ҳужумкор жамоа қуришнинг иложи бўлса, бу биринчи навбатда “Рома” бўлишини фахмлаш қийин эмасди. Узоқ ва яқин тарихга назар ташлаганимизда ҳам, айнан “Рома” кўпроқ ҳужумга ихтисослашган футбол намойиш қилган. Ҳатто Фабио Капелло пайтида “Рома”ни томоша қилиш завқ баҳш этарди, Капеллодек мураббий ҳам “Рома” ўйинини охиригача тартибга солишнинг уддасидан чиқа олмаган. Айнан мана шу нуқта “Рома” ҳақидаги тасаввуларни бироз чалкаштириб юборади. Ҳа, “Рома” яхши кайфиятга эканида, ҳар қандай рақибни ер тишлатишга қодир, жамоа эмоция таъсирида бир икки калла юқорига сакрар, четдан томоша қилган инсон учун эса, ўша дақиқаларда “Рома”дан кучли жамоа йўқдек туюлиб кетади. Бундай таассурот жуда кўп бор, нафақат журналист-у мухлисларни, балки мураббийларни ҳам ғалати эйфорияга туширган. Мана шу фактор шуни кўрсатадики, “Рома” мураббийи ҳали иш бошламасдан туриб, ўзига нима кераклигини билиши, буни футболчиларга тушунтира олиши, ўйин мувозанатини сақлаб туриши керак. Ҳали тўлиқ шаклланмаган мотиваторлар “Рома”нинг эмоционал балансига путур етказиши, барқарорликни йўқотиб қўйиши мумкин.
Ҳа, “Рома”нинг яқин тарихида бундай мисоллар тиқилиб ётибди. Капелло, Спалетти, Раньери – шундай тоифа вакиллари эдиларки, мураббий сифатида жамоага керакли тактик чизгиларни чиза олардилар. Ҳатто, аста секинлик билан бўлса-да, жамоани 4-4-2 схемасига қамай бошлаган Раньери ҳам Скудеттони қўлга киритишга сал қолганди. Ҳатто, тактиканинг қулига айланиб кетган Земан ҳам жамоа тарихида ўз номини ёзиб қўя олган. Луижи Делнери, Руди Фёллер, Винченцо Монтелла кабиларчи? Улар Римда муваффақиятсизликка учраганлар, айнан билим ва тажрибанинг йўқлиги панд берган, кўп вақтларда жамоанинг имконияти ва ниманинг ҳисобига кучайиб, кучсизланиб қолаётгани ҳақида аниқ тушунчага эга бўлишмаган. “Рома”да муваффақият қозонишнинг иккинчи талаби эса, футболчиларнинг хурматига эга бўлишдир. Бусиз у ерда узоқ қолиш мумкин эмас.
Футболчилар мураббийни Спалетти каби яхши кўришлари, Земан ёки Капеллодан қўрққандек ҳайиқишлари мумкин, аммо ҳеч қачон, масалан, Делнерининг устидан кулгандек ҳолат бўлмаслиги керак. Мураббий “Рома”да хурматини йўқотдими, ўша дақиқадан бошлаб, бошқарув ҳам қўлдан кетади. Албатта, бундай талаблар ҳар бир жамоага тегишли бўлиши мумкин, аммо “Рома” учун икки баробар таъсир қилади. Тотти ва унинг шериклари учун бу жуда муҳим фактор. Демак, мураббий биринчидан, ақлли тактик бўлиши керак, иккинчидан, футболчилар хурматига лойиқ инсон. Қолгани кейинги даражали. Савия ва маҳорат “Рома”да етарли бўлган ва бўлади. Футболчилар мураббийга ишонишса, унга эргашишса кифоя, кимни бўлса ҳам енга олишади. Ўзлари учун. Рим учун. Мураббий учун.
ДАСТЛАБКИ СИЛКИНИШ
Луис Энрикечи? Биринчи ўйинлар шуни кўрсатдики, у иккала жиҳат бўйича ҳам муваффақиятсизликка учраётганди. Европа Лигасини тарк этиш, А-Сериядаги кетма кет мағлубиятлар, жамоадаги вазият ҳақида ҳатто мураббийнинг ҳам аниқ тушунчаси йўқлиги, умуман буёғига ниманинг ҳисобига ўйнаш кераклигини Луис Энрика билмаётгандек туюлганди. Энрикедан катта ўзгаришлар кутишгани шубҳасиз. Умуман шунақа вазият эди Римда. Масалан, Липпининг мағлубиятидан кейин Италия терма жамоасига Пранделли тайинланди. У нима қилмасин, барибир терма жамоадаги мақоми – “реформатор” эди, катта ўзгариш қилиши шарт. Липпининг ишини давом эттира олмасди. Доимо анъналарнинг давомчиси саналган Пранделли эса “революционер” ролини бажаришга маҳкум эди, бажармоқда. Энрике ҳам “Рома”га келганида, барчасидан қатъий назар, аввало “Барса” мактабининг вакили экани аниқ эди. Мухлислар ҳам, бошқалар ҳам “Рома”га испан футбол мактаби кириб келишини кутаётгандилар. Энрике интервьюларда “Рома”да испан футболини қуриш ниятида эмаслигини таъкидласа ҳам, ҳеч ким ишонмасди. Унда нега келди Римга? Ахир унинг “Рома”га тайинланишининг асосий “фишка”си шу эди-ку? Бу тўғри муносабат эди, албатта. Энрике қон қонигача италияликка айланса ҳам, ҳар куни эрталаб Мамели мадҳиясини айтиб уйғонса ҳам, у Италия учун “Барселона” футбол мактабининг тарғиботчиси бўлиб қолаверади ва ундан бошқа нарса кутишмасди.
Дарвоқе, “Кальяри” билан ўйинда ҳаммаси очиқ ойдин кўринди. Луис Энрике “Рома”га айнан испан футболини ўргатаётганди – тўпни назорат қилиш, қаттиқ прессинг – барчасини пайқаш қийин бўлмади. Лекин айнан мана шу кузатувлар билан биргаликда, мураббийнинг энг оғир даврлари бошланди. Натижалар натижасида Энрикенинг истеъфоси ҳақида гапира бошланди. Бундай босим ҳар қандай мураббийни қийин аҳволга солиб қўяди, ўйиннинг натижага боғлиқлики икки баробар ошиб кетади, жуда кўп пайтларда ўз тактик қарашларига қарши боришга мажбур бўлади мураббий. Энг муҳим ва ҳал қилувчи нуқта шу бўлдики, Тотти ва Де Росси бошчилигидаги, демак деярли бутун футболчилар Луис Энрикени қувватлай бошладилар. Вазиятнинг муҳимлиги шунда эдики, Энрике “Рома” мураббийи учун зарур бўлган ўша икки жиҳатдан бирини қўлга киритаётганди. Бу айни пайтда ўша тактик дарслардаги схематик қуроллардан ҳам муҳимроқ эди. Тотти ва Де Росси каби футболчилар Луис Энрикенинг футболда ўзлари каби талантли шахс эканини тан олгандилар. Камида шахс сифатида, балки футболчи сифатида, унинг қандай мураббийлиги балки ҳали номаълумдир. Аммо Энрикеда маҳорат борлиги аниқ, демак бекорчи гапларни гапирмайди. Бу муҳим тан олиш эдики, ишонч жамоа раҳбариятига ҳам кўчди, Рим кўчаларида мураббийга қарши намойиш ўтказишга тайёр турган фанатларга қарши ўлароқ ишонч кредити муддати узайтирилди.
ИККИНЧИ СИЛКИНИШ
Уёғига натижалар ҳам яхшилана бошлади. Бир-иккита дуранг, кейин ғалабалар. “Парма” ва “Аталанта” мағлубиятга учратилди, Энрике 4-3-3 схемасини ривожлантира бошлади, демак ҳаммаси жойига тушади ҳали. Турнир жадвалида эса ақл бовар қилмас “пробка”, бир жуфт мағлубият ёки ғалаба жамоани энг юқори ва энг қўйига олиб бориб, олиб келиши мумкин.Айнан шу пайтда, иккинчи кўнгилсизлик рўй берди. Тоттисиз ўтган Рим дербиси. Албатта, гап фақат Тоттида эмас, майдонда “Рома”дан ташқари, “Лацио” ҳам бор, шу пайтгача дербиларни ўз фойдасига ҳал қила олмаган мураббий – Эдди Рейя бор. Рақибга омад келди, “Рома” ҳисобда олдинда борди, ўйин деярли дурангга мос эди. Қаердандир Клозе пайдо бўлди-ю, энг сўнгги дақиқада ғалаба тўпини киритди. “Рома”да барқарор эмаслиги ҳақидаги фаразга имзо чекилди, бу натижа гуёки “Рома”нинг қайси йўла эканини эмас, балки умуман жамоа қайсидир тарафга ҳаракатланаётганини шубҳа остига олди.
Энрике жамоада ғалабали, муваффақиятли кетма-кетликни ярата олмаяпти. “Палермо”да ғалаба қозонилмоқда, орқасидан Женоадаги мағлубият. Тоттисиз қийин, Миланда гуёки яхши йин кўратилмоқда, аммо яна мағлубият. “Новара”, “Лечче” каби аутсайдерлар билан муваффақиятли ўйинлар ва орқасидан Удинеда осонгина таслим бўлишяпти. Луис Энрике йўл йўлакай 4-3-3 ни 4-3-1-2 га айлантирмоқда, ҳамон Тотти йўқ. Усиз ҳам жамоада қаҳрамонлар етарли, лекин доимий эмас-да. Гоҳ Де Росси, баъзида Ламела ёки Пьянич. Турнир жадвали эса олдингидек эмас, етакчилар яхшигина масофа ҳосил қилишган, энди гоҳ ғалаба, гоҳ мағлубиятлар билан турнир жадвалининг юқорисига жойлашиб бўлмайди. Истеъфо ва ишончсизлик ҳақидаги гап сўзлар яна урчий бошлади.
Энг ёмони Флоренциядаги аламли мағлубиятдан кейин бошланди. Аслида ўйин бўйича, “Рома” йирик мағлубиятга лойиқ эмасди. Лекин ўша куни сўнгги умидлар ҳам кўмилди, ҳеч ким, ҳатто энг оптимист римлик ишқибозлар ҳам “Рома”да Скудетто учун кураша олувчи салоҳиятни кўрмаётгандилар. Ўша ўйинда “Рома”нинг уч нафар футболчиси майдонни эрта тарк этди. Бу даҳшатнинг ўзгинаси, нафақат йўқотиш, балки жамоада тартиб интизомга ҳам путур етганидан дарак эди. “Рома”да бошқарув йўқола бошлаган эди, икки жамоа аъзоси Ламела ва Освалдонинг жанжали яна битта мавзу ва ушбу фаразлар учун исбот эди. Ана энди, Энрикени ҳеч ким қутқариб қола олмайди. Олдинда қишки танаффус, унгача эса “Ювентус” ва сафарда “Наполи”га қарши ўйинлар. Энг ёмони, “Ювентус”га қарши ўйинда таркибнинг уч футболчиси майдонга туша олмайди. Гаго, Жуан, Кркич – булар ўша Флоренцияда қизил карточка олган футболчилар. Демак, ҳаммаси аниқдек, олдинда иккита мағлубият. Шундан сўнг ҳам мураббий алмашмаса, қачон?
СЎНГГИ ИМКОНИЯТ
Аммо бу сафар омад Энрике тарафида бўлди. Тотти майдонга қайтди ва дарҳол, жамоа яна очко ола бошлади. “Ювентус” билан ўйинда жамоа муносиб ўйнади, узоқ вақт ҳисобда олдинда борди. Ҳатто агар Тотти пеналтини амалга ошира олганида, ғалаба қозониши ҳам мумкин эди. Ҳечқиси йўқ. Олдинда “Наполи”. Неаполда мағлубиятдан қутулиш қийин, демак бу дуранг ҳам ўша беқарор ўйиннинг бир кўриниши сифатида ҳеч қандай аҳамият касб этмайди ва Энрике кетади. Қаёқда...
“Наполи”га қарши ўйинда ҳам “Рома”ни тўхтатиб бўлмади. Ўша замонлардек. Тотти, Де Росси, Ламела каби футболчилар ажойиб ўйин кўрсатдилар, “Рома” сафардан уч очко билан қайтди. Истеъфога бир қадам қолганда Энрике яна ўзига имконият яратиб олди. Қолдирилган турдаги ўйинда эса Болоньяда ғалаба қозонилди. Жуда хотиржамлик билан. Яна сардорлик боғичидаги Тотти, яна гол ураётган Освалдо. Энди вазият у қадар имконсиз эмас, жамоа “Наполи”га етиб олди, кучли олтилик остонасида, етакчи билан фарқ эса ўн очкони ташкил қилмоқда. Атиги ўн очко. Тентак “Рома”ни қачондир ўн очко қўрқитганини кўрганмисиз?
Энг асосийси, олдинда уч хафталик танаффус бор. Натижаларни таҳлил қилиб ва баҳолаш, вазиятга соғлом назар билан қараш учун имконият. “Сиз тасаввур ҳам қила олмайсизки, менга ҳаммасини тушуниб олиш ва қаерга, ким билан йўналиш олиш кераклигини тушуниб олиш учун биргина хафта қанчалик зарурлигини” - деган эди бир пайтлар Арриго Сакки. Ҳозирда бу устунлик Энрикеда мавжуд. “Рома”нинг ҳозирда эгаллаб турган ўрни вазиятга мос экани, юқорида янаада кучлироқ жамоалар жойлашгани унчалик даҳшатли эмас. Ҳаммаси олдинда, бундан ташқари, жамоа раҳбарияти қишки трансфер мавсумида яхшигина пул ажратиши кутилмоқда. Бу эса “Рома” учун қўшимча устунлик бериши турган гап.
Демак, Луис Энрикеда ўзи бошқараётган кемада яна бир бор керакли бурилишни амалга ошириш имкони берилмоқда. Олдинги иккита уриниш у қадар муваффақият келтирмади, жамоа кичик кризисларни бошдан кечирди. Учинчиси эса, катта эҳтимол билан сўнггиси бўлиши ҳам мумкин. Ё Энрике клубнинг узоқ вақт бошқариб, ўз изини қолдиради, ёки “Рома”ни келаси йилдан бошқа мураббий бошқаради. Тарихни қаранг, буюк мураббийлар клубда узоқ йиллар ишлашган, иккинчи йил ишлаш ҳуқуқини қўлга киритиш учун эса, Энрике “Рома”ни камида кучли тўртликка олиб чиқа олиши керак бўлади. Мана шу натижагина, испаниялик мутахассиснинг кейинги йилларда хотиржам ишлай олиш имконини яратиб беради. Четдан кузатувчилар, айниқса, римликлар учун Луис Энрикенинг фаномени у қадар муҳим эмас, энг асосийси унинг “Рома”га қанчалик мос мураббий эканидадир. Зеро футбол буюк силкинишларга эмас, буюк “Рома”га мухтож...
Қаҳрамон АСЛАНОВ тайёрлади
