2021 йил октабр Англия Премьер-лигасида бўлиб ўтган келишув узоқ вақт давомида футбол тарихига қолиши мумкин. 14 йил давомида «Ньюкасл» президенти бўлиб ишлаган Майк Эшли 300 миллион фунт эвазига клубини 1971 йилда миллий иқтисодиёт стратегик аҳамиятга эга лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш учун ташкил этилган Саудия Арабистони Суверен Жамғармасига сотишга рози бўлди.

Премер-лига раҳбарияти келишувни маъқуллагандан сўнг, бир қанча инсон ҳуқуқлари ташкилотлари инглиз футболи раҳбариятини танқид қилишди. Хусусан, Халқаро Амниция Премер-лига ташкилотига ўз қарорини қайта кўриб чиқишга чақирди, чунки «Ньюкасл»нинг янги эгалари инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ муаммоларга дуч келиши ва ташкилотнинг ижрочи директори Саша Дешмук саудияликларни «шуғуллана олмасликлари» кераклигини таъкидладилар. Чунки, уларни инглиз футболини ривожланиши учун эмас, балки чўнтаклари учун бу ишни амалга оширмоқчилигини таъкидлашган.

Саудия Арабистони Давлат жамғармаси ортида ким турибди?

Аслида, «Ньюкасл»ни Саудия Арабистони суверен жамғармаси томонидан сотиб олиниши ҳақидаги янгиликлар ўтган йилдан бери давом этмоқда. Ўша пайтда инвестор ўз таклифини расман қайтариб олгач, битим том маънода тугаганди. Аввалига, эгалик ҳуқуқи муаммоси туфайли Премьер-лига «Ньюкасл» ҳуқуқларини Саудия Арабистони инвесторларига берилишига кескин қарши чиққанини хабар қилинди. Кўрфаз мамлакатларида Премьер-лига ўйинлари Қатарлик инвесторларга тегишли BeIN Sports телеканалида намойиш этилиши ҳам яна бир сабаблардан деб кўрсатилди.

Саудия Арабистони ҳукумати Қатарга бир қатор соҳавий санкциялар қўйгандан сўнг, саудияликлар ўз мамлакатлари ҳудудида, АПЛ ўйинларини ноқонуний намойиш этганликда айбланишди. Кейин Саудия Арабистони ҳукумати бундай айбловларнинг расмий рад этилишини ўйлаб топиши керак эди. Бироқ, вақт ўтиши билан вазият ҳал қилинди ва ҳозир бу соҳада ҳеч қандай муаммо йўқ.

Бир йил олдин «Ньюкасл»ни Саудия Арабистони бойлари қўлига ўтмаслиги яна бир сабаби шундаки, Премьер-лига Саудия Арабистони Суверен жамғармаси мамлакатнинг давлат тузилмалари билан бевосита боғлиқ деб гумон қилмоқда. Шунинг учун битимни якунлаб бўлмади, аммо ҳозирча, Премьер-лига раҳбарияти инвесторлар томонидан давлат ҳокимияти органларига бевосита алоқаси йўқлиги ва Саудия Арабистони ҳокимияти иштирокисиз қарор қабул қиладиган алоҳида ташкилот эканлиги кафолати ҳақида битим имзоладилар.

Тўғри, Саудия суверен жамғармасининг асосий вакили 36 ёшли Саудия валиаҳд шаҳзодаси, қирол Салмоннинг ўғли, мамлакат бош вазирининг иккинчи ўринбосари ва мудофаа вазири Муҳаммад бин Салмон Ал Сауд ҳисобланади. New York Times нашрининг Америка разведкасидаги манбаларига кўра, шаҳзода сиёсатини танқид қилган журналист Жамол Қошиқчига бир қанча айбловлар қўйган ва кейинчалик йўқ қилиниши ҳақидаги буйруқни айнан шу одам берган. Бу жинояти учун, Муҳаммад бин Салмон Ал Сауд бошчилигидаги Саудия Арабистони суверен жамғармаси халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилотлари томонидан фаол қораланади.

«Ньюкасл» сармоядорлари ва давлат ҳокимияти органлари ўртасидаги муносабатлар масаласига келсак, бу ерда вазият аввалроқ Qatar Sports Investments жамғармасида «ПСЖ»ни сотиб олишда бўлган ҳолатга ўхшайди. Арабларга Париж клубини сотиб олишга имконият берилди ва бу орқали бир қанча катта молиявий инъекция туфайли тезда топ жамоалар тоифасига кирди.

Аслида, Премер-лига Эшли ва Саудия Арабистони суверен жамғармаси ўртасидаги битимни баҳолашда бироз иккиланишди. Чунки бу ташкилот Буюк Британия иқтисодиётига, жумладан Uber компаниясига сармоя киритишда жуда фаол. Бундан ташқари, орол давлати ҳукумати саудияликларни иттифоқчи деб билади ва Ямандаги фуқаролар уруши пайтида араб давлатига миллиард фунтлик қурол-яроғ экспорт қилди, бу даврда Сауд Қироллик уйи тинч аҳолини бомбардимон қилишда ва инсон ҳуқуқларини бошқа жиддий бузилишларида айбланди.
Шунинг учун, кўплаб экспертлар, саудияликлар «Ньюкасл»ни сотиб олиб, «қарғалар»ни топ даражага чиқаришни амалга оширишини хоҳламайдилар.
Бироқ, барча норозиликларга қарамай, битим аллақачон тасдиқланган ва янги инвесторлар «Ньюкасл»ни совринларга курашадиган клубга айлантириш учун биринчи қадамларини ташлашни режалаштиришмоқда


Стив Брюс билан вазият қандай?

«Ньюкасл»да саудияликларнинг биринчи «қурбони» 60 ёшли Стив Брюс бўлиши кутилмоқда, у ҳозирда жамоа бош мураббийи. Премьер-лигадаги «қарғалар»нинг муваффақиятсиз ўйинлари туфайли мутахассисга аллақачон жиддий босим ўтказилмоқда ва клуб миллиардер қўлига ўтгандан сўнг, Брюснинг келажагини олдиндан башорат қилиш мумкин. Мураббий мухлислар орасида унчалик машҳур эмас ва агар Стив Майк Эшли ортидан «Сент-Жеймс Парк»ни тарк этса, кўпчилик мухлислар хурсанд бўлиши аниқ.

Кўриниб турибдики, Брюснинг фаолияти «Ньюкасл»нинг янги инвесторларига мос келмайди, чунки бу мутахассис бизнинг давримизнинг энг яхши мураббийлари тоифасига кирмайди. Умумжаҳон брендини яратиш учун «қарғалар»га таниқли ёки ажойиб жамоа қурмоқчи бўлган ёш ва амбицияли мураббий керак.

Кўриниб турибдики, «Ньюкасл»нинг янги сармоядорлари дарҳол мураббийни чақира олмайдилар. Антонио Конте аллақачон «қарғалар» бошқарувидан воз кечган, Рафаэль Бенитес эса «Сент-Жеймс Парк»га бориш учун «Эвертон»ни тарк этишга тайёрлигини ҳали билдирмаган. Шу боис, ҳозирда «Ньюкасл» устози лавозимига букмейкерлар орасида асосий фаворитлар - «Шахтёр» ва «Рома» билан ишлаши орқали танилган анча ёш Пауло Фонсека, шунингдек, «Борнмут»да кўп йиллардан бери ишлаётган Эдди Хоу. Албатта, Жозе Моуриньо ва Роберто Мартинес ҳақида миш-мишлар ҳам бор, лекин бу мутахасислар келиши унчалик реал кўринмайди.

Январ ойидаги трансфер ойнасида «Ньюкасл»дан нима кутиш мумкин?

Мухлислар орасидаги қизғин мунозараларга қарамай, британиялик мутахассисларнинг фикрича, «Ньюкасл» «Реал» ёки «Манчестер Сити»даги каби «галактикос»ни яратиш учун дарҳол ҳаракат қилмайди. Бироқ, «Сент-Жеймс Парк»га бир нечта юлдузлар келиши мумкин - улар Филиппе Коутиньо ва Гарет Бэйл каби футболчилар бўлиши мумкин.

«Ньюкасл»нинг янги сармоядорлари ўқув муассасалари ва академияни яхшилашга катта маблағ сарфлаб, стратегияга узоқ муддатли ёндашувни қўллаб-қувватлашлари кутилмоқда. Шундай қилиб, агарда, клуб эгалари сабр-тоқатли бўлса, «қирқлар»ни одатдагидек «пул сумкаси» бўлишига интилмасдан, келажак футболи учун ҳаракат бошлашлари мумкин.

Юқори бошқарувда ўзгаришлар бўладими?

Албатта, Стив Брюс «Ньюкасл»да мулкдорлар алмашишининг ягона қурбони бўлмайди. Яқин келажакда Ли Чарнли «қирқлар» компаниясининг бошқарувчи директори лавозимини тарк этиши кутилмоқда, лекин 34 ёшли Жейми Рубен Буюк Британиянинг ҳозирги бош вазири Борис Жонсоннинг яқин кишиси, иккинчидан, саудияликларга «Ньюкасл» ҳокимиятга келишига фаол ёрдам берган шахс ҳисобланади.

«Ньюкасл» директорлар кенгаши раиси Саудия Арабистони суверен жамғармасини расман бошқарадиган 50 ёшли Ёсир Ал-Румайян бўлиши кутилмоқда. Бу одам дунёдаги энг нуфузли тадбиркорлардан бири ҳисобланади ва Саудия Арабистонида муҳим сиёсий алоқаларга эга киши.

Бундан ташқари, яқин орада Стив Никсон «Ньюкасл» скаутлик бўлими директори лавозимини тарк этиш эҳтимоли катта. Маълум бўлишича, у аввалги раҳбар даврида клубнинг кўплаб ходимлари муваффақиятсизлиги учун жавобгар деб тан олинган. Эҳтимол, унинг ўрнига «Манчестер Сити» ёшлар бўлими бошлиғи, 50 ёшли Жейсон Уилкоксни таклиф қилиниши мумкин.

Супер агентлар ёрдам беради!

Кўриниб турибдики, «Ньюкасл» ҳали ҳам топ-футболчилар учун ажойиб вариант эмас. Сиз «Манчестер Сити» тарихининг бошланишини араб сармоядорлари бошчилигидаги ҳолатни эсласангиз, ҳар доим ҳам катта пул билан клубга юлдуз футболчиларни жалб қила олмаган. Аввалига «Ньюкасл» билан ҳам шунга ўхшаш нарса бўлиши кутилмоқда ва бу ерда «қирқлар»нинг хўжайинлари Хорхе Мендес ва Мино Райола каби «супер агентлар» билан алоқа ўрнатишни бошлашлари мумкин. Иккинчисини ҳар доим пул бўлган жойлар жуда қизиқарли туюлади, айниқса, чемпионатлар ҳақида гап кетганда, харидорни кўчиб ўтишга кўндириш анча осон. Шунинг учун, Мендес ва Райола «Ньюкасл» лойиҳаси иложи борича тезроқ ва улар айтганидек, муаммосиз ривожланиши учун зарур бўлган ҳамма нарсани қилишлари кутилмоқда.

Жамшиджон Маҳмудов тайёрлади.