1942-yil 9-avgust. Ukraina. Kiyev shahri fashistlar qo‘liga o‘tib ketgan. Nemis millatchilari futbol turnirini tashkil etishadi. O‘zlari harbiy xizmatdagi nemis ofiserlari va jangchilaridan tashkil topgan «Flakelf» jamoasi nomi ostida turnirda ishtirok etishadi. Kiyevning «Dinamo» jamoasi sobiq futbolchilari endi «Start»nomi ostida sobiq Ittifoq nomidanbu turnirda ishtirok etishadi.
«Flakelf» va «Start» jamoalari o‘rtasidagi ilk uchrashuv 1942-yil 6-avgust kuni 5 : 1 hisobida sobiq Ittifoq foydasiga hal bo‘ladi.
Bu mag‘lubiyatni hazm qila olmagan 3-reyh General va Marshallari revansh o‘yin o‘tkazishni talab qilishadi. Ular bu mag‘lubiyat istilo qilingan davlat aholisnining jangovor ruhini ko‘tarib yuborishidan cho‘chiydilar va iloji boricha tezroq revansh uchrashuvini o‘tkazishga harakat qilishadi.
O‘yin 42-yilning 9-avgustiga belgilanadi. O‘yin oldidan «Start» jamoasi kiyinish xonasiga kirgan polkovnik Fritz tarjimon orqali sobiq Ittifoq aholisidan tashkil topgan jamoaga(asosiy o‘yinchilar Dinamo Kiyev va Odessa shahri jamoalari a’zolaridan tuzilgan): «Agar bu uchrashuvda yengilib bermasanglar, hammangni o‘lim jazosi kutmoqda»,- deya ochiqchasiga yutkazib berishlarini talab qiladi. «Start» jamoasining tarkibidagi hamma yigitlar indamay o‘tiraverishadi. Fritz nemischalab allanimalar deya baqirgancha, xonadan chiqib ketadi. Tarjimon esa mahzun kayfiyatda: «Yigitlar, bugun stadionda nemislarning kattakonlari o‘yinni tomosha qilishga kelishgan, agar yutkazib bermasangiz holingiz voy bo‘ladi»,- deya tushkun kayfiyatda xonadan chiqib ketadi.
«Start» jamoasi yigitlari juda katta bosim ostida qoladi. Yerga qaragancha o‘yga cho‘madilar… O‘sha lahzalarda ularning ko‘nglidan nima o‘tganligi yolg‘iz Yaratganga ayon…
Stadion muxlislar bilan liq to‘lgan. Ularning ko‘pchiligi 3-reyh soldatlari. Sobiq Ittifoqning sodda, lekin mag‘rur yigitlari o‘sha uchrashuvni katta qiyinchilik bilan bo‘lsada, 5 : 3 hisobidagi g‘alaba bilan yakunlashadi…
Dushman qo‘l ostida, o‘limni bo‘yniga olib maydonga chiqqan vatanparvar yigitlar bu uchrashuvni katta havf va qiyinchilik ostidao‘tkazadilar. Ona Vatanlari uchun so‘nggi tomchi qoni qolguncha kurashishadi. Hakamlarning nohaqligiga qaramasdan maydonda jang qilgan sobiq Ittifoq yigitlari haqiqiy erkaklardek oxirigacha turib berishadi…
Bu g‘alaba nafaqat yashil maydonda, balki siyosiy maydonda ham fashistlar yuziga tortilgan shapaloqdek nemis jangchilarini g‘azablantirib yuboradi. Bu mag‘lubiyat haqidagi hamma ma’lumotlarni berkitishga urungan millatchilar ko‘plab faktlarni yo‘q qilib yuborishadi. Shunga qaramasdan o‘sha dahshatli jangning qahramonlarining jasoratlari bizning kungacha og‘izdan - og‘izga o‘tib saqlanib qoldi.
«Start» jamoasi a’zolari: N. Trussevich, A. Klimenko, M. Cviribovskiy, B. Suxarev, B. Balakin, L. Gundarev, M. Goncharenko, YU. Chernega, P. Komarov, N. Korotxin, M. Pushistin, M. Melnik, G. Timofeev F. To‘ychiyev, I. Kuzmenko.
Mana shu futbol olamining qahramonlari yutuq yoki pul mukofoti uchun emas, Vatan sha’ni uchun o‘zining so‘nggi kunlari o‘tayotganini sezsada, maydonga chiqishadi va tarixiy g‘alabani qo‘lga kiritishadi.
Keyinchalik 16- avgust sanasida yigitlarning 6 tasi o‘lim jazosiga tortildi( albatta, nemislar bu jazoning vajiga boshqa narsalarni keltirgan va buni rasmiy protakolda ham qayd etgan).YAna 6 nafar qahramon front ortidagi shimoliy o‘lkalarga surgun qilinadi va ehtimol, qiynoqlar sabab o‘sha yerda 6 oydan so‘ng olamdan o‘tishadi. Qolgan futbolchilar bilan nima sodir bo‘lgani haqida esa turli xil mish-mishlar hozirgi kunimizgacha yetib kelgan…
Mana 50 yil bo‘libdiki, vatanparvarlik va mardlik ramzi bo‘lgan «Start» (sobiq Ittifoq) jamoasi xotirasi uchun qo‘yilgan haykal bugungi kunimiz uchun o‘sha mash’um xotiradan esdalik sifatida Kiyev shahrida qad rostlab turibdi.
Bu yigitlar ko‘plab sovrinlar yutishmagandir, hatto futbol bilan professional shug‘illanmagandirlar ham, lekin, Vatan sha’ni uchun atigi bir marta maydonga chiqishganva insoniyat tarixida o‘zlaridan o‘chmas iz qoldira olishgan. Eng qiyin pallalarda ham ona Vatan va xalqi uchun millionlab dushman qurshovi ostida qo‘rqmasdan to‘p tepgan futbolchilarning xotirasi ko‘plab futbolchilar uchun o‘rnak bo‘lsa arziydi.
Yahyoxo‘ja Ulug‘xo‘jayev
