Бугун постсовет ҳудудида 90-йилларнинг энг яхши таянч ярим ҳимоячиси, ўзбек футболи тарбияланувчиси Андрей ПЯТНИЦКИЙ ўзининг туғилган кунини нишонламоқда!
Андрей Пятницкий Тошкентда туғилган. Бўлажак футболчининг ота-онаси 1966 йилги зилзиладан сўнг шаҳарни тиклаш учун Тошкентга кўчиб келган. Андрей ўз фаолиятини шу ерда, маҳаллий "ФК Старт" футбол мактабида бошлаган.
15 ёшида уни иккинчи лиганинг “Старт” жамоасига ўтказилиб, “Пахтакор”нинг бўлажак футболчилари кўрикдан ўтди. Андрей болалигида футбол ва хоккейни танлаши керак эди, чунки, ўша даврларда Тошкентда “Бинокор” хоккей жамоаси бор эди, бироқ, Андрей футболни танлашни афзал кўрди. Бундан ташқари, 80-йиллар бошида Тошкентда янги, ёш “Пахтакор” қурилаётган эди, чунки, Пятницкий ва барча тошкентлик болаларнинг кумирлари 1979 йилда авиаҳалокатга учраганди.
17 ёшида (1985 йилда) Пятницкий республиканинг асосий жамоаси - "Пахтакор"га ўтди ва у ерда бир мавсумни СССР чемпионати биринчи лигасида ўтказди. Ўша пайтда Андрей таниқли эди ва СССРда тез-тез бўлгани каби, уни ЦСКАга "чақиришди". "Сиз армиядан қочиб қутула олмайсиз" - деб ҳазиллашди Пятницкий. "Мен дарҳол у ерга бориш яхшироқ деб қарор қабул қилдим" - деб хотирлайди Пятницкий.
Ўша пайтга келиб, тошкентлик йигит аллақачон Москвада танилган эди. У Франциядаги турнирда муваффақиятли иштирок этиб, СССР ёшлар терма жамоасидан жой олди ва Ғарб матбуоти ёзганидек, майдон марказида Англиянинг бўлажак юлдузи Пол Гаскойндан устун келди.
Пятницкий ЦСКАда икки мавсум ўтказди. Биринчиси муваффақиятли бўлди: Юрий Морозов бошчилигидаги армия жамоаси юқори лигага қайтди, аммо кейинги йил улар қуйи лигага тушиб кетишди ва Пятницкий мавсум мобайнида деярли майдонга тушмади. Бундан ташқари, лейтенант бўлиш ва ЦСКАда хизмат қилишни давом эттиришдан бош тортгани учун у ҳақиқий армияга юборилган, кейин эса енгиллик билан Тошкентга қайтиб келган. Кейинчалик Пятницкий бу армия "саргузаштлари" туфайли у Москвани ёқтирмаслигини ва тўрт йилдан сўнг катта қўрқув билан Ўзбекистонга қайтганини эслади.
“Пахтакор”га қайтган Пятницкий ёш бўлишига қарамай, кўп гол урган ва жамоа ўйинини бошқарадиган ҳақиқий етакчига айланди. 1990 йилда Тошкент клуби мураббий Новиков қўл остида олий лигага қайтди, Пятницкий 11 та гол уриб, миллий чемпионатнинг энг яхши ўйинчиларидан бири эканлигини исботлади. 1991 йилги мавсумда у 10 та гол урди... Бироқ мавсум охирида СССР чемпионати ўз фаолиятини тўхтатгани кўпчиликка аён бўлди.
Андрей Пятницкий Москвани танлади
1991 йилги мавсум СССР чемпионати тарихида охиргиси бўлди... Мамлакат парчаланиб кетди, ҳар бир республика ўз турнирларини яратди. МДҲ чемпионатини ташкил этиш ғояси бор эди (бу вақт оралиғида СССР терма жамоаси Евро-1992га йўл олди), аммо Москва клублари унда иштирок этишдан бош тортдилар.
Тегишли меморандумни “Спартак”, ЦСКА, “Торпедо”, “Динамо” ва “Локомотив” имзолаган. “Шунда ҳамма қочиб кетди. МДҲ чемпионатининг тузилиши ва схемаси, шунингдек, унинг охиригача ўтказилишига ишонч ҳақида аниқ тасаввур йўқ эди", - деб эслайди афсонавий футболчи. Тошкентнинг “Пахтакор” жамоаси эса Ўзбекистон чемпионатида ўйнай бошлади. Мавсум якунида жамоанинг етакчилари Андрей Пятницкий, Миржалол Қосимов, Игорь Шквирин, Геннадий Денисов Россияга кўчиб ўтишди.
Ўзбекистон чемпионати бу савиядаги футболчиларни қизиқтира олмади... Андрейнинг сўзларига кўра, мавсум оралиғида “Пахтакор” рақибларини йирик ҳисобларда мағлуб этди. Футболчи яна "Спартак"да кўзга ташланди. Пятницкий энг жозибали таклифни олди. Ўша пайтда Николай Старостин туфайли "Спартак" мамлакатда энг яхши молиявий шароитга эга бўлган жамоага айланганди. Пятницкий ўзининг биринчи Россия чемпионатини "қизил-оқлар" таркибида бошлади ва у ерда қисқа муддатли фаолиятининг энг яхши беш йилини ўтказди.
Пятницкий ўзи билмаган ҳолда "Депортиво"га ўтиши мумкин эди
Ҳа, ёлғиз эмас, балки Олег Романцев билан бирга. Романцевнинг "Мен ва "Спартак" ҳақидаги ҳақиқат" номли автобиографиясида испанлар билан музокараларда қатнашган Алексей Прудников шундай деб эслайди: "Романцевни "Депортиво" стадионига олиб келишди ва мураббийлар штабига таништирилди. Ўшанда "Депортиво" устози Арсенио Иглесиас эди. У Романцев билан ҳамкорликда ишлашни, унга ёрдам беришни жуда хоҳларди. Биз Дасаевнинг мураббийлар штабига мураббий-таржимон сифатида киришига, қўшимча равишда у ўзи билан икки футболчи - Кульков ва Пятницкийларни олиб келишига келишиб олдик. Андрей ҳали "Спартак"да ўйнамаган эди, лекин Романцев аллақачон унга кўз тиккан эди. Бироқ, якунда на Романцев Испанияга борди (у журъат этмади), на Пятницкий. Улар 1992 йилда Тарасовкада яна бирлашдилар.
“Мен Романцевнинг ёнига келганимда, у биринчи бўлиб: “Жамоа йўқ. Уни йиғиш керак" -деб ёзган ўша китобда Александр Тарханов. Тарханов Романцевнинг ёрдамчиси эди. Мен ва Есауленко ("Спартак" вице-президенти) жараёнга қўшилдик. “Пахтакор”дан Пятницкий ва Кечиновни, "Одесса"дан Цимбалар ва Никифоровни таклиф қилдим".
Андрей мавсумни муваффақиятсиз бошлади - ўйин ҳам, психологик муаммолар ҳам унга салбий таъсир қилди. Агар “Пахтакор”да таянч ярим ҳимоячи ўйнаган бўлса, “Спартак”да ҳужумга яқинроқ ҳаракат қилди. Мослашишга қийинлашди: у "колхозда айланиб юрганида" унинг бўлажак жамоадошлари "Реал" ва "Наполи"ни мағлуб этишди.
Бир неча ой ўтгач, Андрей бунга кўникиб қолди. Романцевнинг Пятницкий ва Ледяховларнинг ўрнини алмаштириш ҳақидаги қарори катта роль ўйнади. Биринчиси таянч зонасига қайтди, иккинчиси эса бироз баландроқ кўтарилди. Ўша Тарханов Николай Петрович Старостинни дастлаб танқид қилганини эслади: "Нега Пятницкийни жамоага олдингиз?" - деди Старостин. Буни эшитган Андрей ҳатто "Спартак"дан кетишни ҳам хоҳлади. Андрей кўпроқ ўзига таниш позицияда ўйнаганида, Старостин фикрини ўзгартирди: "Улар Пятницкийни таклиф қилиб, тўғри иш қилишди!" - деганди.
1992 йилги мавсумни мамлакатнинг энг кучли клуби бўлган "Спартак" нотекис бошланди, Олег Романцев узоқ вақт ўйинни тўғирлай олмади. Пятницкий майдон марказида таянч зонасида ўйнаган Игор Ледяхов билан бирга ўйнай бошлади. "Бир пайт Романцев Ледяхов билан ўрнимни алмаштирди, мен чуқурроқ ўйнашни бошладим ва "Спартак"ни тўхтатиб бўлмайди" - деб хотирлайди Пятницкий. Ўша йили “Спартак” Кубок Эгалари Кубогининг кузги баҳсларида муваффақиятли иштирок этиб, барча рақибларини мағлуб этди.
"Спартак" таркибида биринчи мавсумда Пятницкий 23 ўйин ўтказиб, бешта гол урди. Бир йил ўтгач, бутунлай бошқача рақамлар пайдо бўлди: 39 учрашув, 14 гол ва 12 голли узатма. Андрей драматик "қизил-оқлар" таркибида Кубок эгалари кубогида "Ливерпуль", "Фейеноорд" ва "Антверпен" жамоалари дарвозасига гол урди, уч марта "33 талик рўйхат"га киритилди, Россия терма жамоаси таркибида 1994 йилги Жаҳон чемпионатига борди.
Кўп йиллар ўтгач, Валерий Карпин Россиянинг энг яхши беш нафар футболчисини айтиб, Пятницкийни тилга олганди. "Мен унинг имкониятларини биламан, биз бирга ўйнадик. У, эҳтимол, ўзини тўлиқ англай олмади" - деб тан олди Карпин.
"Спартак" қаторасига уч мавсум Россия футболида тенги йўқ эди ва Романцев жамоасининг ўйин услуби "девор орқали ўйнаш", югуриш ва рақиб жарима майдончаси яқинидаги тўп назорати устида қурилганди. Кейинчалик, бундай футбол "Барселона" ва Испания терма жамоаси томонидан сайқалланди, у ерда Хави ва Андрес Иньесталар порлашди. 90-йилларнинг бошларида "Спартак"да Пятницкий таянч зонасида дирижёр ролини ўйнаган, уни майдонда ўзининг имзоси билан таниб олиш осон эди. Пятницкийсиз "Спартак" ҳеч қандай ҳужум уюштирмаган, жамоанинг барча ҳужумлари айнан Андрей орқали бошланган.
1990 йилда Пятницкий СССР терма жамоасининг норасмий ўйинида Исроил жамоасига қарши ўйнаган (3:0). 1992 йил қишда у МДҲ терма жамоаси таркибида Шимолий Америка бўйлаб гастрол сафарига чиқди, гарчи у якунда Европа чемпионатига чиқа олмади. Ўша йили у Ўзбекистон миллий терма жамоаси сафида иккита ўртоқлик ўйини ўтказишга муваффақ бўлди, аммо барибир Россия термаси шарафини ҳимоя қилишга қарор қилди, у терма жамоада 1993 йил июль ойида Кан шаҳрида Франция терма жамоасига қарши ўртоқлик учрашувида дебют қилди (1:3).
"Лужники"даги жароҳат
1994 йилги Жаҳон чемпионатида Пятницкий Бразилия терма жамоасига қарши очилиш ўйинида (0:2) ўйнади. Пятницкий терма жамоада етакчига айланмади. Эҳтимол "Спартак" Ледяхов, Дмитрий Аленичев, Валерий Карпин, Федор Черенков каби ярим ҳимоячиларни алмаштиргани туфайлидир... Тақдирнинг ҳазилини қарангки, Россия терма жамоасида Пятницкий жароҳат олди, бу унинг учун ҳалокатли бўлди.
1995 йил 6 майда Фарер ороллари терма жамоасига қарши ўйинда Пятницкий тўпиғини жиддий жароҳатлайди. Рақиблардан бирининг айби билан эмас, "Лужники"даги даҳшатли майдон туфайли, кейинчалик Андрей эслаганидек, "Лужники" ҳеч қачон яхши ҳолатда бўлмаган. Вазият май ойидаги таътиллар туфайли янада оғирлашди, у Москва касалхонасида бир ҳафта ўтгач нормал ёрдам кўрсатишга муваффақ бўлди ва йўқолган вақт якунда таъсир қилди. Пятницкий жароҳатдан фориғ бўлди ва икки ярим ойдан сўнг у яна ўйнади, шу жумладан Чемпионлар лигасида. Ўшанда "Спартак" ўзининг энг яхши мавсумини ўтказган ва гуруҳда олтита ғалаба қозонган. Аммо Пятницкий энди жамоанинг асосий футболчиси эмас эди. Чунки, ўзбек футбол мактабининг ёш тарбияланувчиси Валерий Кечинов марказда ўз позициясини эгаллаб олганди.
Кейинги мавсумда Георгий Ярцев бошчилигида "Спартак" жиддий ёшартирилган таркибда ўйнади, чунки, жамоанинг деярли барча етакчилари хорижга кетишганди. Ўзининг энг яхши йилларида жуда юқори савиядаги футбол кўрсатган ва талабга эга бўлган Пятницкий ҳам кетиши керак эди, аммо жароҳат унга халақит берди. Ёшлар учун "амаки-устоз"лардан бири бўлиб қолган Пятницкий аста-секин таркибдан бутунлай чиқиб кетди. Чемпионликни қўлга киритган “Спартак” мавсумнинг ёрқин якунини Пятницкийсиз ўтказди.
Кейинги мавсумда Пятницкий учинчи лигада "Спартак"нинг ўринбосарлар сафида ўйнади, аммо оёғи шунчаки ўйинчига бўйсунмади. Саратовнинг "Сокол" жамоасида биринчи лигада ҳам ўйнаган Пятницкий ўз фаолиятини жимгина якунлади. "Спартак" бирин-кетин унвон олишда давом этди ва "Спартак"да янги раҳбарлар пайдо бўлгач, бир юлдузнинг кетиши деярли сезилмай қолди. Вақт ўтиши билан Пятницкийнинг ўрнига келганлар ҳам кетишди ва бир неча йил ўтгач, "Спартак" миллий чемпионатда устунлик қилишни тўхтатди ва кўп йиллар унвонсиз қолди.
1992 йилда "Спартак"нинг чемпионлигини кузатган мухлислар учун Пятницкий уларнинг севимли ўйинчиларидан бири бўлиб қолмоқда. Унинг жамоадаги ролини ортиқча баҳолаш қийин, бундан ташқари Пятницкий шерикларини доимо яхши ҳолатда ушлаб турди. Пятницкий ҳеч кимга босим ўтказмаган ва етакчилик фазилатлари "Спартак" мухлислари томонидан айниқса қадрланган.
Андрей Пятницкий ҳозир нима қилмоқда?
Андрей фаолиятини якунлаганидан кейин ҳаётидаги қийин пайтлар келди. У кам даромад олди, асосан фахрийлар турнирларидан маблағ ишлаб топди. "Менда ҳали ҳам жамғармалар бор. Агар Германия терма жамоасида ўйнаганимда ва у ерда жиддий жароҳат олганимда, эҳтимол қандайдир даромадга ёки нафақага эга бўлардим. Бизда бундай нарса йўқ" - деб тан олди Пятницкий ўз интервьюсида.
Пятницкий бир вақтнинг ўзида "Спартак" академияси ва ўринбосарлари таркибида ишлади. Вақти-вақти билан бу касбни тарк этди. Ҳозир у деярли матбуот билан алоқа қилмайди ва у жуда узоқ вақт давомида батафсил интервью бермади. Вақти-вақти билан у оммавий ахборот воситаларида фақат айрим долзарб мавзуларда қисқача гапиради. Андрей Владимирович Новомосковскдаги мураббийлик амалиётига қайтди. 2019 йилда у "Химик-Арсенал" (Туланинг "Арсенал" фарм клуби) мураббийлар штабига қўшилди. Илгари Пятницкий Оренбургнинг "Газовик" ва Москва яқинидаги "Витязь" жамоаларини бошқарган, лекин унчалик муваффақият қозонмаган. Бироқ, Пятницкий футболсиз қолмайди, унинг экспертлик фикри мунтазам равишда газета саҳифаларида ва Интернетда пайдо бўлади.
Унинг ютуқлари:
Миллий терма жамоа аъзоси: СССР; Россия; МДҲ; Ўзбекистон (иккита ўртоқлик учрашуви), СССР ёшлар ва ўсмирлар терма жамоаси аъзоси.
Жамоавий ютуқлари: Россия чемпиони: 1992, 1993, 1994, 1996, 1997. СССР кубоги соҳиби: 1991/92. Россия кубоги соҳиби: 1993/94. 1990 йил (СССР терма жамоаси таркибида) ёшлар ўртасида Европа чемпиони (21 ёшгача). Ҳамдўстлик кубоги ғолиби: 1993 (4 ўйин, 3 гол)
Шахсий ютуқлари: СССРда хизмат кўрсатган спорт устаси; СССР халқаро тоифадаги спорт устаси. СССРда мавсумнинг 33 нафар энг яхши футболчиси рўйхатида № 3 - 1991. Россия чемпионатининг 33 энг яхши футболчиси рўйхатида: № 1 - 1992, 1993, 1994. Кубок эгалари кубогининг энг яхши тўпурари 1992-1993.
Андрей Пятницкий оилапарвар инсон, рафиқаси Светлана билан улар қизи Дарияни тарбиялашди. Ҳозирда Андрей оиласи билан Москвада яшайди, она юрти Тошкентга тез-тез ташриф буюради, "Пахтакор" - 79нинг унутилмас футбол турнирларида қатнашади ва ҳоказо.
