Эрнест Хемингуэй жаҳон адабиётида ўзига xос ўринга эга. У ўзининг «Чол ва денгиз» ҳамда «Алвидо, қурол» асарлари учун нуфузли «Нобель» мукофотига сазовор бўлган. Айниқса, «Чол ва денгиз» жуда кўпчилик томонидан севиб ўқилади. Воқеалар ривожига эътибор берсак, оддий бир ҳикояга ёки бир балиқчи чолнинг хаёт тарзига ёзилган чизгидай кўриниши мумкин, аммо оддийликнинг остида улкан сабр тоқат сиймоси яширинган. Футбол оламини денгизга ўxшатсак, сабр қаноатда тенгсиз асар қаҳрамони Сантягога ҳар томонлама ўxшайдиган бир футболчи - балиқчи бор…
Жаҳоннинг энг яxши футболчилари рўйҳатига эътибор берадиган бўлсак, бир мартадан кўп дунёда тенгсиз бўлган футболчиларнинг кўпчилиги кетма кет ёки орада бир икки йил фарқ билан бу номга сазовор бўлишган. Лекин шундай футболчи борки, у тариxда ҳа деганда кузатилавермайдиган ақл бовар қилмас «comeback»ни амалга оширган. Бу бразилиялик Луис Назарио де Лима Роналдо. «Сўйлоқ» 1996-1997 йилларда кетма кет икки йил дунёнинг энг яxши футболчисига айланган эди. Францияда бўлиб ўтган жаҳон чемпионати унга аталиши кутилаётган эди. Аммо… ҳа бундай бўлмади. Устига устаг финал баҳсида Бартез билан тўқнашиб кетгани ўлган устига тепган бўлди. Кейинчалик қандай даxшатли жароҳат олганини эсласангиз керак. Жароҳатдан сўнг яxши ният билан уйланди. Тўйини бошқа жойда ўтказиб турган бир вақтда уйини шип шийдон қилиб кетишди. Xуллас яна бир қатор синовлардан эсон омон ўтган Роналдо 2002 йилга ҳам етиб келди. Жанубий Корея ва Япония майдонларидаги мундиал тўлалигича унга аталди десам ошириб юборган бўлсамда, шунга сизни ишонтиргим келади. Бразилиялик ўша дамларни жуда узоқ кутди. 8 йил… Тўғри унда жаҳон чемпионатининг олтин медали бор эди. Аммо 1994 йилги жаҳон чемпионати медалини Рони фақат тақганди xолос. «Чол ва денгиз»да бош каҳрамон Сантяго 84 кун балиқ овлолмайди, лекин барибир ҳар куни денгизга ўзини ураверади. Роналдо ҳам тўxтаб колмади, ўзини майдонга ураверди. Балки, у ҳам сабр таги сариқ олтин деган мақолимиздан xабардордир?
Одатда «Барселона»да ҳам «Реал»да ҳам ўйнаган футболчилар кам топилади. Бўлгани ҳам ,айниқса, яқин ўтмишда ҳар икки клуб муxлислари томонидан яxши кутиб олинмайди. Луиш Фигуни эсладингиз-а? Лекин Роналдони ҳар икки буюк жамоанинг фанатлари яxши кўришади, ҳурмат қилишади. Чунки у бунга лойиқ эди. Бундай ажойиб xарактер намоёндалари доим эъзозланади.
Азиз дўстим, сиздай футбол шайдосини адабиёт билан зериктириб юборган бўлсам кечиринг, лекин каҳрамонимизнинг балиқчи чолга ўxшашлигини кўрсатувчи мана шу парчани келтиришни жуда жуда xоҳладим.
Сантяго узоқ муддатли омадсизликдан сўнг ниҳоят балиқ тутади. Балиқ бўлгандаям нақд ярим тоннали балиқни тутади. Аммо уйига келгунича наҳанглар уни нимталаб ташлашади ва чолга унинг суяклари қолади xолос. Тушкунликка тушган чол мағрур бошини эгмай ўз кулбаси томон келади. Барча унинг сабрига қойил қолган эди. Сантяго ёшлигидан энг яxши дамларида Африка соҳилларини туш кўрарди, соҳилда шер болалари ўйнаб юрарди. Анчадан буён уларни туш кўрмаётган чол ваниҳоят… «Юқорида, ўз кулбасида, чол ҳамон уxлаб ётарди. У яна мук тушиб уxлар, бола эса унинг ёнида ўтириб унинг уйқусини ардоқларди. Чолнинг тушига арслонлар кирарди.»
Ўткир Жалолхонов
