Shaxmat tarixida faqat bir nechta grossmeysterlar 20 yoshga to‘lgunga qadar dunyoning kuchli beshligidan joy olishga muvaffaq bo‘lgan.

Yaqindagina ushbu muvaffaqiyatga erishgan Nodirbek Abdusattorov Chess.com muxbiri bilan suhbatda shaxmat vunderkindidan superyulduzigacha bo‘lgan yo‘li haqida gapirib berdi.

Aprel oyidagi reytingni hamon Fabiano Karuanadan 27 reyting ochko oldinda bo‘lgan Magnus Karlsen boshqarmoqda. Hikaru Nakamura uchinchi o‘rinda.

To‘rtinchi o‘rinni egallab turgan Abdusattorov bir urinishda 11-o‘rindan 4-o‘ringa ko‘tarilib, birinchi marta dunyoning kuchli 10 nafar shaxmatchisi qatoriga kirdi. U Nakamuradan 24 ochkoga ortda qolmoqda, ammo u allaqachon jahon chempioni Ding Lijendan uch ochko oldinda.

Abdusattorov 2024 yilni Veyk-an-Zidagi turnirda muvaffaqiyatli o‘tkazdi va o‘z reytingini yana 15 ochkoga oshirdi, bundan tashqari Pragada musobaqa yakunlanishiga bir tur qolganda birinchi o‘rinni qo‘lga kiritdi.

Chess.com tadqiqoti Abdusattorovning yutug‘i naqadar noyob ekanligini ko‘rsatadi. Undan oldin atigi besh nafar shaxmatchi 20 yoshigacha dunyoning kuchli beshligidan joy oldi: Garri Kasparov (1982), Aleksey Shirov (1992), Vladimir Kramnik (1994), Magnus Karlsen (2010) va Alirizo Feruja (2021).

19 yoshida reytingning yettinchi pog‘onasiga chiqqan Karuana, endigina 16 yoshida sakkizinchi o‘rinni egallagan Gata Kamskiy, 18 yoshida sakkizinchi o‘ringa ko‘tarilgan Veselin Topalov va 20 yoshga to‘lishidan bir oz oldin jahon reytingida oltinchi pog‘onaga ko‘tarilgan Vasiliy Ivanchukni ham alohida ta’kidlash joiz.

Abdusattorov suhbatdoshidan bu rekord haqida bilib, jilmayib qo‘ydi: “Ushbu natija meni hayratda qoldirdi. Bu ajoyib yutuq, shu bilan birga katta mas’uliyat ham. Men yangi bosqichga ko‘tarildim va bu yerda ekanligimdan xursandman”.

Abdusattorov reytingda kuchli beshlikka kirganini faoliyatidagi katta qadam deb hisoblaydi, biroq u erishgan yutuqlari bilan to‘xtab qolmoqchi emas, Nodirbek bu hali boshlanishi ekanligini aytdi. “Men ko‘proq narsaga erishish uchun qo‘limdan kelganini qilaman, lekin menga buning uchun vaqt kerak”.

Abdusattorov rekordlar yo‘lida

Abdusattorov o‘zining qisqa faoliyati davomida ko‘plab rekordlarni yangiladi. U 17 yoshida 2021 yil Varshavada bo‘lib o‘tgan musobaqada g‘olib bo‘lib, eng yosh jahon chempioniga aylandi.

O‘zbekistonlik grossmeyster, shuningdek, atigi o‘n yarim yoshida 2400 Elo darajasiga erishgan tarixdagi eng yosh shaxmatchi hisoblanadi. Nodirbek Abdusattorov 11 yoshida 20 yoshgacha bo‘lgan dunyodagi eng kuchli 100 nafar shaxmatchilar qatoriga kirgan eng yosh shaxmatchiga aylandi.

“Bu o‘ziga xos musobaqa. Men doim rekord o‘rnatishni orzu qilaman. Vazifaning qiyinligi motivasiyamni oshiradi. Bolaligimda tarixdagi eng yosh grossmeyster bo‘lishga intilganman. Grossmeyster bo‘lganimdan keyin o‘z oldimga maqsad qo‘yganman: 2700 Elo reytingiga erishish. Har safar yangi maqsadni tanlaganingizda, o‘zingizni ruhlantirasiz”,— deydi Nodirbek Abdusattorov.

"Bu o‘ziga xos musobaqa. Men doim rekord o‘rnatishni orzu qilaman. Vazifaning qiyinligi motivasiyamni oshiradi", — dedi Nodirbek Abdusattorov

Abdusattorov 9 yoshida kuchli grossmeyster ustidan g‘alaba qozongan

Abdusattorovning rekordlar sari yo‘li 2012 yilda, u 8 yoshgacha bo‘lgan jahon chempionati g‘olibi bo‘lganida boshlangan. Ikki yil o‘tib, to‘qqiz yoshida bir turnirda ikki grossmeysterni mag‘lub etib, shaxmat jamoatchiligi e’tiborini tortdi.

2014 yilda Toshkentda bo‘lib o‘tgan turnirda reytingi 2600 balldan yuqori bo‘lgan grossmeyster Andrey Jigalko ustidan qozonilgan g‘alaba ko‘pchilikning e’tiborini tortdi. Sababi grossmeyster Nodirbek bundan oldin g‘alaba qozongan shaxmatchilar ichida eng kuchlisi edi.

“2600 lik reytingdagi shaxmatchi bilan birinchi uchrashuv juda o‘zgacha taassurot qoldirdi. Ungacha men taxtada kuchli grossmeyster bilan uchrashish imkoniga ega emasdim. Men birinchi partiyadayoq reytingi 2600 dan yuqori bo‘lgan shaxmatchi ustidan g‘alaba qozondim. O‘zim ham bunga ishona olmasdim! O‘sha paytda qanday natijaga erishganimni tushunmagan edim. Bu alohida natija bo‘lgan”, — deydi Nodirbek.

"O‘zim ham bunga ishona olmasdim! O‘sha paytda qanday natijaga erishganimni tushunmagan edim. Bu alohida natija bo‘lgan", — Abdusattorov to‘qqiz yoshda olti 2600 reytingiga ega shaxmatchi ustidan qozonilgan g‘alaba haqida.

Nodirbek Abdusattorov Karlsen bilan uchrashuv haqida: u mening kumirim

Abdusattorov Karlsen haqida ilk bor qanday bilganligi haqida gapirib beradi: “Men Magnus haqida umuman bilmasdim, ismini ham eshitmagan edim, faqat chempion Vishi Anand ekanligini bilardim. 2013 yilgi nomzodlar turniri paytida u haqda bildim, o‘sha paytda sakkiz yoshda edim. Magnusning jahon chempionidan ham yuqoriroq reytingda ekanligini bildim va bu meni hayratda qoldirdi”.

Vishiga qarshi o‘yinda g‘alaba qozonib, Magnus ancha kuchli ekanini ko‘rsatdi.

2015 yil Abdusattorov uchun g‘alabalar yili bo‘ldi. Uning reytingi atigi bir oy ichida 2263 dan 2465 Elo ballgacha ko‘tarildi. O‘sha yili u Qatarda bo‘lib o‘tgan turnirda qatnashib, o‘sha davrning eng kuchli shaxmatchilari o‘yinini birinchi marta o‘z ko‘zi bilan ko‘rdi.

Abdusattorov bu haqda shunday deydi: “Men ularni birinchi marta ko‘rdim va har bir shaxmatchiga og‘zim ochilib qaradim, bu menda ajoyib taassurot qoldirdi!”

Abdusattorov futbol maydonida o‘zining kuchi va tezligini ko‘rsatdi. O‘sha o‘yinda Nodirbek gol urganini va hozir ham futbol o‘ynab turishini aytib o‘tdi.

U turnirda g‘olib chiqqan Karlsen bilan suratga tushdi: “Biz suhbatlashmadik, lekin hech bo‘lmaganda suratga tushganimdan xursand bo‘ldim”.

Abdusattorovning o‘zi o‘sha paytda superyulduzga aylangani va muxlislar u bilan selfi tushmoqchi bo‘lganini esladi. O‘zbekistonlik yosh shaxmatchi raketadek havoga ko‘tarildi.

U 13 yoshida shaxmat tarixidagi oltinchi eng yosh grossmeysterga aylandi va 15 yoshida 2600 Elo chegarasidan o‘tdi. U birinchi marta 2019 yilda blis bo‘yicha jahon chempionatida Karlsen bilan qora rangdagi donalar bilan durang o‘ynagan.

2021 yili Rapid bo‘yicha jahon chempionatida Abdusattorov Karlsenga qarshi muhim o‘yinda g‘alaba qozondi va keyinchalik jahon chempioni bo‘ldi. 2023 yilda Tata Steel Chess Tournament’da 16-jahon chempioniga qarshi birinchi klassik o‘yindagi g‘alaba Abdusattorovni norvegiyalik bilan klassik uchrashuvlarda ijobiy natija qayd etgan yagona shaxmatchiga aylantirdi.

“Bu turnir tez orada dunyoning eng kuchlilaridan biriga aylanishimni ko‘rsatdi. Bolalik tugadi. Men katta bo‘lishim va shaxmatga jiddiyroq yondashishim kerak edi. Hozir hammasi juda-juda jiddiy.

Bir paytlar Karlsenga qarshi hech bo‘lmaganda bitta klassik o‘yin o‘tkazishni orzu qilardim. Hozir biz har bir yirik turnirda uchrashamiz. Hammasi birdaniga va kutilmaganda o‘zgardi. Menga Karlsen bilan o‘ynash juda yoqadi, lekin biz raqibga aylanib bormoqdamiz”.

Abdusattorov dunyoning eng kuchli shaxmatchisini ogohlantirdi: “Magnus... dunyodagi eng kuchli shaxmatchi bo‘lib turgani ko‘rinib turibdi, lekin bizning avlod yaqinlashib kelmoqda. Magnusga birinchilikni saqlab qolish qiyin bo‘ladi”, — deydi dunyoning 4-raqamli shaxmatchisi Nodirbek Abdusattorov.

Karlsen Abdusattorov haqida: “Yuz foiz ishonchim komil emas”

Karlsenning fikricha, yosh shaxmatchilar, jumladan Abdusattorov ham uning darajasiga yetishi uchun hali ko‘p ish qilishi kerak.

“Men ularning hech biri hali mening darajamga yaqin emas deb o‘ylayman. Bu unchalik oson emas”, — dedi Karlsen yaqinda bo‘lib o‘tgan podkastda.

Sobiq jahon chempioni Abdusattorovning chidamliligi va tartib-intizomini, shuningdek, eng yomon pozisiyalarda ham himoyalana olishini maqtagan edi, lekin u Firuzjani yuqoriroqqa qo‘yadi.

“Shubhasiz, Alirizo iqtidorliroq, lekin uning faoliyati Nodirbek Abdusattorovnikidan ko‘ra muvaffaqiyatli bo‘lishiga ishonchim komil emas. Lekin men Abdusattorovga hali ham 100 foiz ishonmayman. Men dunyoning eng kuchlisi bo‘lish haqida gapiryapman, eng kuchlilaridan biri emas. Hozircha biror narsa deyish qiyin”, — degan edi Karlsen.

Abdusattorov dunyoning eng kuchlisi bo‘ladimi yoki yo‘qmi, noma’lum, ammo uning bugungi muvaffaqiyatlari ko‘p narsadan darak beradi.

*Elo reytingi bu — har bir shaxmatchining barcha o‘yinlaridagi natijalarini aks ettiruvchi raqam. Reyting har bir o‘yin natijasiga qarab qayta hisoblab chiqiladi. Reyting shaxmatchining mutlaq kuchini emas, balki uning raqiblarining kuchiga nisbatan kuchini o‘lchaydi.

Erkin G‘aybullayev tarjimasi